وقتی می گوییم شعارزدگی یکی از معضلات اساسی امروز ما ایرانی هاست ، خیلی بیراه نگفته ایم. حتی اگر بعضی ها خوششان نیاید . آخرتا به کی می گوییم توسعه پایدار یک منطقه درگرو توجه به پتانسیل های بومی همان منطقه  است ، اما در عمل رفتارهایی از خود بروز دهیم که نشان از عمق بی توجهیمان به ظرفیت های بومی منطقه ای باشد.

 مثلاً در یک نمونه ی واضح که مورد بحث همین مقاله نیز می باشد ، بسیار مشاهده می شود که در مراسمات و میهمانی های رسمی و غیررسمی خود کلوچه های خوش طعم و خوش مزه سبزواری را می گذاریم و شیرینی های دانمارکی یا کیک های فلان مدل غیربومی را به میهمانانمان تعارف کنیم!
پاراگراف پیشین شاید کمی تلخ بود اما این تلخی دوام نخواهد آورد وقتی بحث در مورد کلوچه های شیرین و خوشمزه ی ایرانی باشد . که پخت و پز و خوردن آن از دیرباز در فرهنگ ایرانی جایگاه خاصی داشته است. اما اکنون متأسفانه این کلوچه های خوشمزه سنتی در حال از دست دادن جایگاه خود هستند.چرا که زرق و برق انواع و اقسام شیرینی ها و کیک و کلوچه های صنعتی که اغلب آنها نیز حتی اگر هم اکنون در داخل کشور تولید شوند در اصل محصولاتی غیربومی هستند ، با بسته بندی و طعم های گوناگونی که دارند ، بازارها را به اشغال خود در آورده اند .
اما کلوچه های سنتی ایرانی چه می شوند ؟ همان ها که شاید بتوان گفت یکی از قدیمی ترین  شیرینی های مورد استفاده ایرانیان هستند که سالها و حتی قرن ها قبل از ظهور فن آوری های نوین آشپزی نظیر اجاق گاز و فرهای مدرن امروزی ، اکثر پیشینیان ما در  تنورها و اجاق های سنتی منازل خود اقدام به پخت آن می کردند و مردم هر شهر و منطقه ای با توجه به محصولات و فرهنگ خاص خود به آن ها مزه ، طعم و نحوه ی پخت مخصوصی می دادند. در این میان کلوچه های سنتی سبزوار با طعم و مزه ی متفاوت و دلپذیر خود الحق یکی از محصولات تولیدی خوب این شهر هستند ، که از دیرباز به عنوان سوغاتی سبزوار شناخته می شوند.و در سرتاسر این شهر چندین کارگاه تولید کلوچه وجود دارد که هریک نوع خاصی از کلوچه را تولید می کنند . اما در حال حاضرچنانکه گفته شد متأسفانه به نظر می رسد این محصول سنتی و قدیمی سبزوار در کارگاه های شیرینی پزی به صورتی پراکنده و تنها از منظر سوددهی اقتصادی برای صاحبان کارگاه تولید می شود .

 البته گاهی مشاهده می کنیم در داخل بسته بندی های این محصول برگه های ساده ای قرار داده می شود که به صورتی بسیارکم تأثیر این کلوچه ها را به عنوان سوغاتی سبزوار معرفی می کنند اما عملاً از جانب مسئولین مدیریت شهری و کلیه ی شهروندان سبزواری هیچ نگاه خاصی مبنی بر تولید با کیفیت و عرضه ی هدفمندانه این محصول به عنوان سوغات سبزوار به  ساکنین و مسافرین این شهر وجود ندارد.

در این میان شوربختانه برخی تولید کنندگان نیز وجود دارند که به خاطر نداشتن مهارت کافی یا دستور پخت مناسب ، این کلوچه ها را با کیفیت بسیار پایین تولید می کنند و زیرنام کلوچه ی سبزواری به فروش می رسانند که این  خود باعث وارد  شدن ضربه ای سنگین برپیکر آبرو و افتخار این محصول محلی می شود.
البته منظور این نیست که بخواهم پیشنهاد بدهم که مدیران شهری باحرکت های قهری جلوی تولیدکنندگان ناوارد این محصول را بگیرند و یا از فردا برای تولید و معرفی بیشتر این محصول سبزواری متحمل هزینه های بسیار سنگین گردند، بلکه منظور این است که مسئولین مدیریت شهری و به ویژه مسئولین ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی شهر با همکاری مردم سیاست های تشویقی و البته کم خرجی را اتخاذ کنند که به موجب آن شرایطی فراهم آید تا تولید کنندگان متبحر این محصول در کنار اندیشیدن به جنبه های اقتصادی تولید کلوچه سنتی به اهمیت فرهنگی کارخود نیز عملاً پی ببرند و آن را با همت و خلوصی بیشتر انجام دهند.

اندیشیدن به جنبه ی اقتصادی یک فعالیت البته خوب است و حق هرتولید کننده و توزیع کننده ای محسوب می شود اما کار وقتی بهتر می شود که افراد آنقدر به حرفه خود متعهد باشند که حتی در مقابل وسوسه تولید محصولاتی دیگر که بلافاصله سود بیشتری را نصیبشان می کند ، به خاطر علاقه و ارزشی که برای محصولات بومی خود قائل هستند ، با  کمی صبربه دنبال بالابردن کیفیت محصولات بومی بروند تا هم سودشان تأمین شود وهم غرور ملی و منطقه ایشان خدشه دار نگردد . نه اینکه سریعاً تولید کالای بومی را رها کرده و یا برای آن ارزش ، وقت و حوصله کمتری از سایر محصولات به خرج دهند.  البته وقتی از بومی و غیربومی سخن می گویم منظورم صرفاً محصولات کشورهای خارجی درمقابل محصولات ایران نیست . بلکه در این مقاله حتی فروخته شدن کیک یزدی ، گز اصفهان و سوهان قم و شیرینی های خرمایی یا گردویی کرمانشاه ، آب نبات بجنورد و ... در قنادی های سبزوار را نیز به عنوان کالاهای غیربومی می شناسم. به خاطر اینکه در مقابل فروش با افتخار این محصولات در شیرینی فروشی های شهر هیچ نشانی از یک شیرینی با نام و نشان سبزواری نیست و کلوچه های سبزواری هم با بسته بندی های ساده و گاهاً کیفیت پخت های پایین و ... عرضه می شوند .

 در صورتی که وقتی به محصولاتی که به عنوان سوغاتی برخی شهرها جای خود را در بازار ، باز کرده اند می نگریم می بینیم که شاید اصلاً چندان کیفیت خاص و بالایی هم نداشته باشند و یا تولیدشان از اول فقط متعلق به شهری که حالا به عنوان سوغاتی آن شناخته می شوند ، نبوده باشد ، اما فقط یک فکر وحدت بخش و خلاق این محصولات را به گونه ای بسته بندی ، معرفی و عرضه کرده است که توانسته است با عنوان سوغاتی یک شهر یا منطقه ی کشور جایگاه خوبی دربازارها برای  آن بیابد. حال آنکه کلوچه های سنتی سبزوار اگرطبق دستور صحیح و توسط افراد ماهر پخته شوند واقعاً قابلیت آن را دارند که در صورت دریافت توجه و حمایت کافی به عنوان سوغاتی های خوب این شهر و دلگرم کنندی مردم بومی به فرهنگ خود شناخته شوند.
درپایان این مقاله چند پیشنهاد عملی را مطرح می کنم . البته در این مقاله بیشتر روی سخنم با مسئولین محترم مدیریت شهری ، رئسای ادارات میراث فرهنگی وفرهنگ و ارشاد اسلامی سبزوار ، بود که درجایگاه خود قطعاً زحمات زیادی برای توسعه و پیشرفت شهرسبزوار متحمل شده اند اما به نظر می رسد در زمینه توجه به معرفی و حمایت از سوغات سبزوار تا کنون کار خاصی از جانب این عزیزان صورت نگرفته است و اگر هنوز در مغازه های شیرینی فروشی و یا سوپرمارکت های سبزوار نشانی از بسته های کلوچه ی سبزواری با کیفیت های گوناگون می بینیم به خاطر توجه و علاقه خود مردم و تولید کنندگان شخصی است .

 اما از آنجایی که وظیفه ی مسئولین مدیریت شهری و بدون شک قصد اکثر این عزیزان اتخاذ سیاست هایی هاست که حرکت و رشد فرهنگی شهر را گسترش دهند اگر پیشنهادات پایانی این مقاله را مورد نظرقرار دهند قطعاً کمک حمایتی بزرگی در جهت حفظ وارتقاِء کیفیت و معرفی کلوچه ی سبزواری به عنوان محصول این شهر کهن کرده اند .
1- حالا که سالهاست که شهرما به لطف خدا و تلاش مردم و مسئولین ،از نقش مهم دانشگاهی در شرق کشور برخوردار است و دانشگاه ها مکان های مقدسی هستند که علاوه بر تولید علم ، وظیفه ی مهم فرهنگ سازی و انسان سازی را نیز برعهده دارند . در نتیجه انتظار می رود یکی از فوایدی که وجود دانشگاه های بزرگ برای شهرهای مختلف ازجمله سبزوار داشته باشند این باشد که علاوه براینکه افراد دانشمند و دانشپژوه به جامعه تحویل دهد ، فرهنگ منطقه را نیزبالا ببرد و همچنین در کنار آن به حفظ و اشاعه جنبه های مثبت فرهنگی مردمان بومی کمک کند. یکی از قسمت هایی که دانشگاه ها اگر بخواهند به خوبی می توانند به اشاعه ی فرهنگ محلی کمک کنند این است که در همایش ها و مراسمات گوناگونی که در ایام مختلف سال برگزارمی کنند برای پذیرایی از میهمانان خود از محصولات بومی نظیر کلوچه های محلی استفاده کند. در همین زمینه باید گفت شاید درحدود نصف یا یک سوم روزهای سال تحصیلی ، سالن های اجتماعات دانشگاه ها شاهد برپایی همایش های کوچک و بزرگی هستند که گاه مخاطبان دانشگاهی و گاه مخاطبان ملی و منطقه ای دارند و در اغلب این همایش ها از میهمانان پذیرایی های مختلفی انجام می شود .

اگر ترتیبی داده شود که در  این همایش ها به جای کیک و شیرینی های معمول ، و یا حداقل درکنارآنها کلوچه های با کیفیت محلی بین میهمانان عرضه شود ، و در کنار آن بروشورهایی برای معرفی این محصول توزیع گردد و در محل های نزدیک به سالن همایش یک یا چند فروشگاه نیزبرای فروش این کلوچه ها برپا گردد قطعاً می تواند هم به اشاعه ی فرهنگ شهر کمک کند و هم در صورت ادامه دار بودن این حرکت ، منبع درآمد خوبی برای دانشگاه محسوب گردد.
2- پیشنهاد بعدی برای کلیه ی دستگاه های فرهنگی ، اجتماعی و اداری سبزوار است . در این میان اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی و تا حدودی شهرداری می توانند بیش از بقیه از این پیشنهاد بهره بگیرند. آن هم اینکه هریک از این نهاد ها در حرکتی نمادین جایزه ای برای این موضوع در نظر بگیرند به طوری که به تولید کنندگان خوش طعم ترین ، خوش پخت ترین و در کل بهترین کلوچه های محلی سبزوار به انتخاب مردم یا هیئت داوران جوایزی داده شود.

جایزه ها لزوماً نباید خیلی گران و سنگین باشند . اهدای یک تندیس و لوح تقدیر به برگزیدگان در یک مراسم جشن عمومی و یا فرستادن آنان به مسافرت های زیارتی و سیاحتی کوتاه مدت می تواند ارزش خود را داشته باشد. این می تواند خود باعث  ایجاد شادی و نشاط و هیجان بین بخشی از مردم شود.
3- شهرداری و سایر نهادهای مربوطه برای کلوچه ها و سایر تولیدات محلی با جملات زیبا و برانگیزاننده ی علائق محلی مردم ، تبلیغات رایگان انجام دهند.
4- برای شناسایی و عرضه ی این محصول همایش های درون شهری ، منطقه ای و حتی ملی برگزار کنیم.
5- نویسندگان و هنرمندان محلی ، وسایر افراد حقیقی و حقوقی برای تبلیغ و ارزش قائل شدن برای این محصول محلی به شیوه های مناسب بکوشند.

نویسنده : ضمیر سبز کویر