دراین مقاله قصد داریم به بررسی مفصلی از نقش و موقعیت مواصلاتی شهرستان سبزوار بپردازیم.
پیش از این برخی تحلیل گران سبزواری در مقالات مفصلی به این موضوع پرداخته اند. به عنوان مثال وبسایت علوم اجتماعی ششتمد چندی قبل در مقاله نسبتاً کاملی نقش مواصلاتی سبزوار را مورد بررسی قرار داد که در همین وبسایت نیز به انتشار آن پرداختیم.
دلیل انتخاب این موضوع این است که شهرستان سبزوار در دهه های گذشته به یکی از کانون های مواصلاتی شرق کشور تبدیل شد و از محل همین نقش ارتباطی در موقعیت دستیابی به فواید اقتصادی  و اجتماعی فراوانی قرار گرفت. لکن ، معضلاتی نظیر حوادث ناگوار رانندگی و جرح و تلفات ناشی از آن نیز برای سبزواری ها و مسافرین مسیرهای سبزوار ایجاد شد.
اینک مناسب است در قالب چنین مقاله هایی این کارکرد با اهمیت سبزوار را بهتر بشناسیم و برای تبدیل کردن آن به فرصت و جلوگیری از تهدیدهای احتمالی به چاره اندیشی بپردازیم .
مقاله پیش رو می تواند با نظرات شما مخاطبین گرامی خصوصاً همشهریان عزیز تحصیل کرده در گرایش های مختلف رشته جغرافیا تکمیل گردد.
شهرستان سبزوار درمنتها الیه غربی خراسان رضوی و در جایگاه اصلی ترین دروازه ورودی این استان قرار گرفته است که مسیر بین المللی مشهد—تهران به عنوان یکی از با اهمیت ترین جاده های کشور از محل این شهرستان به استان خراسان رضوی وارد می شود.
سبزوار که درحال حاضر جمعیتی بیشتر از چند شهر مرکز استان را در خود جای داده وبه دلیل برخورداری از نقش های بازرگانی ، سیاسی ، اداری و دانشگاهی در شرق کشور به یک شهر مهاجر پذیر و مرکز جمعیتی تبدیل شده است ، همه ساله شاهد انجام مسافرت های فراوانی در محورهای مواصلاتی متصل به این شهر است .
خوشبختانه در این رابطه دیار سربداران از پتانسیل های خوبی نیز برخوردار است . چرا که جاده های پرتردد متعددی از شرق ، غرب ، شمال و جنوب به این شهر متصل می شوند و همین موضوع خود موجب افزایش مسافرت ها در محورهای شهرستان می شوند. وجود فرودگاه بین المللی نیز باعث تقویت نقش مواصلاتی سبزوار شده و این نقش مواصلاتی با اتصال قریب الوقوع دیار سربداران به راه آهن سراسری تهران مشهد که در مدت کمتر از دو سال آینده تحقق خواهد یافت ، تکمیل خواهد شد.
در بررسی نقش مواصلاتی شهرستان سبزوار شاید اولین موضوع که به ذهن متبادر می شود این باشد که چرا سبزوار به لحاظ مواصلاتی از یک چنین نقش و جایگاهی در شرق کشور برخوردار شده است ؟
به نظرنویسنده این سطور یک دلیل مهم توسعه و گسترش نقش مواصلاتی سبزوار ، موقعیت مناسب این شهرستان به لحاظ جغرافیایی است.
 ویژگی قرار گرفتن سبزوار در ناحیه بیابانی  با دشت های صاف و هموار و دوری از ارتفاعات هرچند از لحاظ آب و هوایی و میزان بارندگی یک نقطه ضعف برای این شهرستان به حساب می آید اما همین نقطه ضعف اینک در سبزوار به یک فرصت تبدیل  شده و باعث گردیده این شهرستان به لحاظ توسعه نقش مواصلاتی جاده ای و فرودگاهی موقعیت مناسبی به دست آورد.
 به طور کلی وجود دشت های باز و هموار دراین ناحیه یک امتیاز مهم برای ساخت و سازهای ریلی و جاده ای محسوب می شود که هزینه های ساخت و ساز و زمان بهره برداری از پروژه ها را به شکل مناسبی کاهش می دهد و  بیابانی بودن  منطقه همچنین موجب شده امتیازاتی نظیر برخورداری از وسعت دید کافی، امنیت پرواز و ثبات آب و هوایی و...برای سبزوار ایجاد شود و آن را به گزینه ای مناسب برای احداث فرودگاه تبدیل کند.
در نقطه مقابل ، مناطقی که در  نزدیکی یا در محاصره کوه های پرارتفاع قرار گرفته اند ، برای احداث مسیرهای جاده ای بسیار پرخرج و زمان بر و برای احداث فرودگاه ضریب امنیت پایین تری دارند. به عنوان مثال در نیشابور  شهر دوست و همسایه ما ، موقعیت بد جغرافیایی این شهر به خاطر نزدیکی به کوه های مرتفع و بعضاً صعب العبور، منجر به عدم توسعه راه های ارتباطی و عدم تأسیس فرودگاه شده است.
امکانات مواصلاتی  سبزوار :
اگر یک نقشه جامع راه های ایران را در مقابل چشم خود داشته باشید ، مشاهده خواهیدکرد که در شمال شرق کشور در محدوده شهرستان سبزوار ، نقطه تراکمی از به هم پیوستن مسیرهای جاده ای متعدد ایجاد شده است. مسیرهایی که اغلب به عنوان جاده های اصلی شناخته می شوند .
وجود همه این مسیرها بعلاوه نقش های متعدد دانشگاهی ، اداری و اقتصادی سبزوار همه روزه منجر به انجام سفرهای زیادی  از شهرستان های اطراف نظیر خوشاب ، جوین  ، جغتای ، بردسکن ، نیشابور، فیروزه  ، خلیل آباد و کاشمر و بخش های ششتمد ، داورزن ، روداب و ....به سبزوار می شود . اما همین شلوغی جاده ها ، احتمال وقوع سوانح رانندگی را تشدید کرده تا جایی که در ایام مختلف سال مسئولین استانی و شهرستانی دائماً  جاده های سبزوار را جزء پرحادثه ترین راه های استانی معرفی می کنند.
مهمترین دلایل وقوع فراوان حوادث رانندگی در محورهای سبزوار:
به نظر نویسنده مهمترین دلایل وقوع بیشترین حوادث در محورهای سبزوار ما از این قرارند :
1- محور شاهرود سبزوار به خاطر فاصله زیاد و یکنواخت و کویری بودن محیط وعدم وجود توقف گاه های کافی و مناسب در بین این دو شهر ، همواره به خستگی و خواب آلودگی رانندگان و بروز تصادفات جاده ای منجر شده است.
2- عدم برخورداری سبزوار از راه آهن سراسری : حمل و نقل ریلی یکی از امن ودر عین حال ارزان ترین روش های مسافرت بین شهری درکشورماست که متأسفانه سبزوار از گذشته تا کنون ازاین نعمت بی بهره بوده است. به همین خاطر مردم و مسافرین این شهر مجبورند که قبل از افتتاح خط ریلی سبزوار تا دو سال دیگر ، تنها از مسیر های جاده ای این شهرستان بهره ببرند. همین موضوع خطر بروز حوادث رانندگی را در محور های سبزوار افزایش می دهد.
مشکلات ذکرشده در جاده های اصلی سبزوار در محورهای فرعی آن نیز مشاهده می شود.
به طوری که محورسبزوار—روداب که عرض کمی دارد ، به دلیل عبور و مرور کامیون های سنگین حمل بار از کارخانه سیمان روداب تا کنون سوانح رانندگی زیادی را ایجاد کرده است و حتی گاهی از جانب مردم محلی نام جاده مرگ روی آن گذاشته شده است.
وجود همه این معضلات در حوزه راه و ترابری دومین شهر بزرگ خراسان رضوی  ارتقاء درجه کیفی راه های مواصلاتی و افزایش استانداردهای جاده ای سبزوار را به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر پیش پای دولتمردان و مدیران محلی قرار می دهد.موضوعی که به نظر می رسد در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
توجه مناسب به نقش مواصلاتی شهرستان سبزوار
 هم اکنون یکی از بیشترین حجم پروژه های راه و شهرسازی در استان خراسان رضوی را در شهرستان سبزوار شاهد هستیم.
برخی از این موارد عبارتند از :
1-شروع به احداث دستک راه آهن سبزوار—سلطان آباد برای بهره مندی مردم سبزوار از خط ریلی تهران—مشهد .
2- آزادراه حرم تا حرم : عبور آزادراه حرم تا حرم بزرگترین پروژه راهسازی کشور از شهر سبزوار . دراین آزادراه که از شهر قم آغاز شده و به شهر مقدس مشهد ختم می شود ، تنها برای تعداد اندکی از شهرهای در مسیر راه ورودی  و خروجی تعبیه شده است . که سبزوار جزء این شهرهاست.
این آزادراه در مهرماه 89 همزمان با ایام خجسته میلاد با سعادت امام رضا (ع) در دو منطقه سبزوار و سمنان با فرمان رئیس جمهور کلنگ زنی شد و پیش بینی می شود که در مدت دو سال به بهره برداری برسد تا بدین ترتیب شهرهای قم ، تهران ، گرمسار ، سمنان ، سبزوار و مشهد را با رعایت استاندارهای بالای جاده ای و با صرف زمان کمتری به یکدیگر  متصل کند.
در احداث آزادراه ها با توجه به اینکه سرعت ، امنیت و کاهش زمان سفر هدف های اصلی هستند ، معمولاً سعی می شود ورودی و خروجی های محدودی در مسیر تعبیه شوند.
آزادراه ها همچنین به دلیل حصاربندی شدن با دیواره های جانبی ونداشتن ورودی های فرعی و تقاطع های همسطح با دیگر جاده ها به طور کلی مسیر هایی بسیار امن  و پرسرعت هستند و درهر منطقه ای جزء پروژهای زیربنایی آن محسوب می شوند.
3- بزرگراه ترانزیتی آسیای میانه : این بزرگراه که از مرز ترکمنستان در شهرستان قوچان آغاز گردیده  و با عبور از شهرهای سلطان آباد و سبزوار به سمت ششتمد و بردسکن ادامه خواهد یافت و سپس به نواحی مرکزی ایران منتهی خواهد شد.
بزرگراه ترانزیتی آسیای میانه هم اکنون در دو منطقه  سبزوار و قوچان در حال اجرا است و در بهمن ماه سال 90 با حضور صادقی معاون وزیر راه در شهرستان های سبزوار و سلطان آباد از کارگاه این پروژه ملی بازدید به عمل آمد و روند آن مثبت ارزیابی شد. با انجام این پروژه  به جز خود سبزوار شهرستان های خوشاب و بخش ششتمد سبزوار به لحاظ مواصلاتی موقعیتی بسیار مناسب پیدا می کنند.
4- فرودگاه سبزوار : هرچند به دلیل هزینه بالای سفرهای هوایی ، فرودگاه های ایران تا کنون نتوانسته اند در صنعت حمل و نقل کشور جای خود را به اندازه راه آهن و جاده های آسفالته باز کنند . لکن به دلیل کاهش چندبرابری زمان مسافرت به ویژه در  مسیرهای طولانی ، هواداران خاص خود را دارند. همچنین به دلیل اهمیت زیرساختی فرودگاه ها در توسعه و رونق اقتصادی هر منطقه ، همواره آرزوی تأسیس فرودگاه های داخلی و بین المللی در بسیاری از شهرها وجود داشته و دارد و موضوعی نیست که بتوان از آن صرف نظر کرد.
در این زمینه سبزوار از دهه 80 با همت و سرمایه مردم صاحب فرودگاه بین المللی شد و این فرودگاه در سالهای اخیر با رشد و توسعه خوبی مواجه شد.برقراری پروازهای بین المللی از این فرودگاه درماه های اخیر یکی از نقاط عطف محسوب می شود.که می تواند علاوه برصرفه جویی وقت و هزینه مردم به کاهش مسافرت های جاده ای همشهریان سبزواری برای استفاده از پروازهای حج و عتبات عالیات در فرودگاه مشهد بیانجامد و در نتیجه خطر بروز سوانح رانندگی درمحورهای این شهرستان را کاهش دهد.
 
 نویسنده : ضمیر سبز کویر

کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید:
سبزوار کانون ارتباطی و مواصلاتی شمال شرق ایران