رقص محلی سبزوار یکی از جلوه های تاریخ و فرهنگ کهن منطقه غرب خراسان رضوی است که از سبک خاص زندگی مردم این ناحیه در طول دوران نشأت گرفته است.

پژوهش های تاریخی قدمت سبزوار را تا حدود 12 هزارسال تخمین زده اند.(منبع : خبرگزاری میراث فرهنگی)
بدیهی است شهر و منطقه ای با این قدمت کهن از مجموعه ای از آداب و رسوم برخوردار است که هریک از این آداب و رسوم کهن روایتگر برگی از برگ های تاریخ و فرهنگ اصیل این منطقه خواهند بود.
آیین سنتی اسب چوبی یکی از رقص های محلی منطقه سبزوار بزرگ است که از شهرت زیادی در میان شهرهای خراسان و حتی در ایران برخوردار می باشد.
به ویژه در سال های اخیر تشکیل یک گروه رقص محلی با عنوان "وَرشَرَنگ" با شرکت شماری از جوانان خوش ذوق و با استعداد سبزواری ، توانسته است نام و اوازه رقص محلی سبزوار را در بسیاری از مناطق ایران مطرح کند.
یکی از جدیدترین اجراهای موفق گروه ورشرنگ اخیراً در محل برج میلاد تهران در حضور تعداد زیادی از تماشاچیان انجام شده که با استقبال و تشویق گسترده مواجه گردیده است.
مجله اینترنتی اسرارنامه به همین مناسبت تصمیم دارد به انتشار مطلبی در رابطه با معرفی کامل ماهیت و مفهوم رقص اسب چوبی سبزوار بپردازد.

مطلب پیش رو در فروردین ماه 92 در پایگاه خبری تحلیلی سبزوارپیام به مدیرمسوولی آقای محمدمهرنیا یکی از روزنامه نگاران و فعالان پیش کشوت خبری در استان خراسان ، منتشر شده است که اینک اسرارنامه نیز به بازنشر این مطلب ارزشمند می پردازد :


  آیین اسب چوبی كه همراه با آواهای محلی برگزار می شود یكی از مراسم آئینی مرسوم در سبزوار است كه در جشن ها به ویژه در ایام نوروز در این دیار اجرا می شود.

در آئین ها ، رقص ها و حركات محلی كه همراه با آهنگ های اصیل در نقاط مختلف كشور از جمله سبزوار اجرا می شود معانی و تعابیر زیبایی نهفته است كه گویای سر منشا و شكل گیری آن در گذشته هستند.

هر یك از این رقص ها و آئین های محلی به ضرورت زمان شكل گرفته و حركاتی بی معنا و از سر لهو و لعب نمی باشند.

این آئین های كهن نشان از غنای فرهنگی ایران زمین دارد و سبزوار با پیشینه قوی فرهنگی خود از این قاعده مستثنی نیست.

یك محقق تاریخ و باستان شناس در این باره گفت: اسب چوبی بزرگترین نماد همبستگی و پیوند در سبزوار است و منظور از سبزوار در اینجا، نه تنها سبزوار جغرافیایی كنونی بلكه اقلیم فرهنگی سبزوار است.

محمد عبدالله زاده ثانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اسب چوبی نمادی از شخصیت منفور در پوشش حكومت مغول نیز دانسته شده كه همیشه در پایان مغلوب گشته و مردم این نابودی را جشن می گرفتند.

وی اظهار داشت: بر این اساس، گسترش فرهنگ سربداران از منطقه شمال ایران تا مناطق شرقی ، جنوبی و قسمت هایی از كشور روسیه سابق را شامل می شود و اوج گیری گسترش فرهنگی سبزوار در دوران سربداران بوده است.

وی با بیان اینكه مبداء آیین زیبای اسب چوبی ، سبزوار است گفت : در شهر های اطراف مثل بردسكن ،نیشابور، بیارجمند و حتی تركمنستان و تاجیكستان هم این مراسم اجرا می شود.

وی افزود: آیین اسب چوبی هنوز هم در مناطقی از سبزوار از جمله در مراسم جشن و سرور ، عروسی ها ، ایام عید نوروز و همچنین در یكی از بزرگترین نمایش های آیینی، میدانی با عنوان 'غم بارا شادی بیا' در آخرین چهارشنبه سال در برخی روستاها از جمله روستای طبس اجرا می شود.

این كارشناس گفت: آیین 'اسب چوبی' تاكنون توسط هنرمندان شهرستان سبزوار در جشنواره های منطقه ای، كشوری، جشنواره فیلم فجر و حتی دركشورهای آلمان و روسیه به اجرا در آمده كه افتخاری برای این شهرستان است.

وی اظهار داشت: غرفه ای از موزه مردم شناسی سبزوار نیز به معرفی آیین اسب چوبی اختصاص یافته است.

عبدالله زاده ثانی افزود: اسب چوبی یكی از آیین های سنتی مرسوم در سبزوار دارای قدمت بیش از هزار سال است كه اواخر سال 1388 به عنوان اولین اثر در ردیف میراث معنوی خراسان رضوی به ثبت رسید.

وی گفت: سبزوار در آیین هایی كه حدود سه تا چهار هزار سال قبل در این شهرستان اجرا می شده دارای نمادهای برجسته ای است كه آیین اسب چوبی از آن جمله است.

محقق و كارشناس باستان شناسی سبزوار، اوج گیری آیین اسب چوبی سبزوار را مربوط به زمان مغولان دانست.

وی در ارتباط با چگونگی شكل گیری این آیین، گفت: در زمان حكومت مغولان كه اجازه آموزش های رزمی و تمرین منش های پهلوانی به جوانان داده نمی شد تنها راه این آموزش از طریق رقص ها بود.

وی افزود: از طرفی به دلیل آنكه مغولان به حدی از گستاخی رسیده بودند كه به صورت گروهی یا تك نفره به مراسم و جشن های عروسی حمله كرده و با كشتن داماد، عروس را می دزدیدند، مردم سبزوار برای آمادگی در مقابل چنین تجاوزاتی با برگزاری مراسمی همچون اسب چوبی، جنگیدن و نحوه مقابله با دشمن را تمرین می كردند.

وی اظهار داشت: در این نوع مراسم اسب چوبی نمادی از یك تك سوار است كه اگر تك سوار دوست باشد از آن استقبال می شود و اگر دشمن باشد توسط مردم از بین می رود.

او افزود: اسب چوبی از دو مستطیل و دو دایره كه محیط بر مستطیل است ، یك دایره كه در اصطلاح محلی به آن 'قلبر' گفته می شود و بازیگر در آن قرار می گیرد و نیز دو بند كه به اسب وصل شده و آن را بر شانه بازیگر قرار می دهد، تشكیل شده است.

وی گفت: در اطراف فضای مستطیل پارچه ای قرار دارد كه تا روی پای بازیگر كشیده شده و مانع از دیدن پای او می شود.

سر اسب معمولا از پارچه و دیگر اجزای آن چوبی است و بازیگر در میان قلبر قرار می گیرد و با حركات پا و فریاد همراه با سازها و آواهای محلی نقش آفرینی می كند.

حركات دست، پا، شور گرفتن و ضربات چوب بازی بازیگر، حركات و حالت یك شمشیر زن یا حركاتی مانند هنگام درو گندم و شكر گزاری به درگاه خداوند است.

همچنین برای ایجاد توازن در حركت اسب چوبی از سازهای كوبه ای مانند سرنا و ساز هم استفاده می شود.

منبع : سبزوارپیام


کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید:
نگاهی به رقص محلی سبزوار ، شهر دیرینه های پایدار