نوشته پیش رو تلاشی است از مجله اینترنتی اسرارنامه تا از طریق آن مجموعه کاملی از آداب و رسوم نوروزی شهر تاریخی و فرهنگی سبزوار از منابع معتبر گردآوری شده و تقدیم حضورتان گردد.
این مجموعه شامل معرفی مختصری از شهرستان و شرح آداب و رسوم آن از چندروز مانده به سال نو ، نحوه برگزاری جشن چهارشنبه سوری در سبزوار ، آداب تحویل سال و فعالیت و زندگی مردم درروزهای عید ، و نیز رسوم رایج در روز خاطره انگیز سیزده به در در میان سبزواری ها است.
این در ادامه طرح نوروز آنلاین مجله اینترنتی اسرارنامه است که در مدت تعطیلات نوروزی 91 سعی کردیم از طریق همین رسانه تا حد توان سبک زندگی مردمان شهرها و روستاهای گوناگون  دیار سربداران را در ایام سال نو شرح دهیم.
بدیهی است در این مدت کوتاه امکان پرداختن به آداب و رسوم و معرفی همه روستاها و شهرها این ناحیه پرافتخار وجود نداشت ، لذا برآنیم تا بعد از این نیز همین مسیر شروع شده را ادامه دهیم و بیش از پیش افتخار آن را به دست آوریم که به جمع پژوهشگران و انتشار دهندگان آداب و رسوم محلی شهرها و روستاهای دارالمومنین سبزوار درمناسبت های مختلف سال بپیوندیم.
امید که شما مخاطبین گرامی نیز دراین مسیر به ما یاری برسانید.
اینک پیش از تشریح آداب و رسوم سبزواری ها درایام نوروز بهتر است معرفی مختصری از این شهرکهن ایران داشته باشیم.
در سطرهای بعدی به معرفی تاریخ دارالمومنین سبزوار می پردازیم که در منابع معتبر تاریخی به صورت مفصل تشریح شده و ما در اینجا برداشت خلاصه شده خود را از آن هم مطلب مفصل پیرامون سبزوار ، درج می کنیم :
تاریخ سبزوار:
شهر سبزوار یکی از کهن شهرهای با اهمیت ایران است که قدمت آن به هزاران سال قبل از اسلام باز می گردد. به طوری که آثار کشف شده در محوطه ای تاریخی در نزدیکی این شهر نشان داده است که در حدود 6 یا 7 هزار سال قبل اقوامی در این منطقه سکونت داشته اند.
این شهر کهن که در بیشتر ادوار حیات تاریخی خود ، یکی از مراکز فرهنگی و تمدنی خراسان بوده است ، به خاطر برخورداری از شماربالای آثار و ابنیه به جامانده از دوران باستان تا کنون به شهردیرینه های پایدارمعروف شده است.
وجود آتشکده آذربرزین مهر یکی از سه آتشکده با اهمیت دوران ساسانیان در این شهر نشان از شکوه و مرکزیت فرهنگی سبزوار در دوران قبل از اسلام می دهد.
پس از آن هم در دوره های مختلف اسلامی سبزوار یکی از 4 شهر مهم پایگاه شیعیان در ایران محسوب می شده و کانون تجمع دانشمندان ، حکیمان ، فلاسفه و بزرگان علم و ادب و عرفان بوده است.
یکی از نقاط عطف تاریخ سبزوار در دوران پس از اسلام شکل گرفتن اولین حکومت مردمی شیعه در این شهر بود. که این حکومت با نام سربداران بیش از نیم قرن در مقابل ظلم و تعدی مغولان ایستاد و حماسه های غرورآفرینی خلق کرد. و برخی حتی تشکیل اندیشه ولایت فقیه را که امروزه در حکومت جمهوری اسلامی ایران شاهد آن هستیم برای اولین بار در بطن قیام سربداران جستجو کرده اند.
سبزوار هرچند در طول تاریخ به خاطر اهمیت خاصی که داشت دائماً مورد طمع و هجوم اقوام مهاجم به ایران قرار گرفت و بارها تخریب شد و حتی در برخی دوره ها تا آنجا دچار رکود و زوال شد که به شکل روستایی از توابع نیشابور درآمد. اما بعدها باز توانست با همت و سخت کوشی مردمانش شکوه و عظمت فرهنگی خود را کم و بیش حفظ کرده وگسترش دهد تا اینکه امروز درجایگاه بزرگترین ترین شهرستان استان خراسان رضوی پس از مشهد مقدس قرار گرفته و به قطب مهم دانشگاهی و فرهنگی شرق کشور تبدیل شده و در یکی از دوره های پررونق خود به سر می برد.
آداب و رسوم نوروزی سبزوار:
در ابتدای ورود به این بخش لازم است از آقای محمد عبدالله زاده ثانی محقق و کارشناس باستان شناسی سبزوار تقدیر تشکر ویژه ای داشته باشیم.
وی به عنوان یکی از همشهریان فرهیخته سبزواری تا کنون منبع انتشار بسیاری از اطلاعات تاریخی در مورد سبزوار بوده اند و مصاحبه های منتشر شده از این محقق سبزواری در وبسایت های معتبر اینترنتی بارها توسط بسیاری ازعلاقه مندان به شناسایی و نشر تاریخ و فرهنگ سبزوار مورد استفاده قرار گرفته است.
همچنین تلاش همکاران ما در تیم خبری سبزوار پیام و خبرگزاری ایرنا نیز در تهیه این گزارش ها در فواصل زمانی مختلف قابل تقدیر است.

آداب و رسوم سبزواری ها درچهارشنبه سوری:

ایرنا / اسفند 1390 : چهارشنبه سوری و به عبارتی سور پایان سال برای مردم دیار كهن سبزوار بهانه ای است برای انس و الفت و استقبال از بهار .
سور آخر كه همزمان با شب آخرین چهارشنبه سال است از قدیم الایام در این شهرستان با اجرای آئین های خاصی همراه بوده و مردم این دیار تلاش داشته اند لحظاتی شاد و به یاد ماندنی از این شب برای خود و اطرافیانشان به جا گذارند.
آیین های این شب در سبزوار شهری كه به گفته برخی پژوهشگران قدمتی چند هزار ساله دارد گرچه در مجموع مشابه با دیگر نقاط كشور است اما آیین های خاص این شهرستان هم در گوشه وكنار آن اجرا می شده كه برخی همچنان پابر جامانده اند.
كوزه شكستن ، از روی آتش پریدن ،گوی آتش انداختن ،شال اندازی ،مراسم علفه ، پخت غذاهای مخصوص ، ملاقه زنی و طلب عیدی كردن و غیره از رسم و رسومات چهارشنبه سوری در سبزوار است .
در آستانه شب آخرین چهارشنبه سال به سراغ یكی از كارشناسان باستان شناسی سبزوار رفتیم تا با آداب و رسوم قدیمی این شب خاطره انگیز بیشتر آشنا شده و تاریخچه و پیشینه آن را برای نوجوانان و جوانان بیان كنیم و به آنان یادآور شویم چهارشنبه سوری نه شب های پر مخاطره و حوادث دردناكی است كه امروز در این شب شاهد آن هستند.
محمد عبدا... زاده ثانی در رابطه با تاریخچه و نحوه برگزاری آیین چهارشنبه سوری در سبزوار چنین می گوید : آیین های عید نوروز به هزاره سوم پیش از میلاد باز می گردد و در ایران باستان شبی نزدیك به شب تحویل سال را جشن می گرفتند و از آن به عنوان سور آخر یاد می كردند ؛در تقویم ایرانی هر روز از ماه دارای نام خاصی بوده كه پس از ورود اسلام روز های ماه به چهار هفته تقسیم شد و این شب مصادف با شب چهارشنبه آخر سال شد و از این پس سور آخر سال به 'چهارشنبه سوری ' تغییر نام داد.
به گفته وی شب چهار شنبه سوری مراسم مختلفی در نقاط مختلف شهرستان سبزوار اجرا می شده از جمله بعضی معتقد بودند در این شب و روز روح درگذشتگان آزاد است و به سراغ خانه های دنیوی خود می آیند ،به همین دلیل غذایی به نام 'عَلَفه' می پختند و همراه با كاسه آبی پشت بام خانه ها قرار می دادند تا روح مردگان از آن استفاده كند برخی نان را به صورت 'قٍٍِِلفی' پخته و به روغن زرد آغشته و از سمت بالا به پائین روستا بین مردم پخش می‌كردند و مردم فاتحه ای برای شادی ارواح می‌خواندند بعضی دیگر نان روغن زردی را بالای پشت بام می‌انداختند كه روح مرده تغذیه كند چرا كه معتقد بودند درگذشتگان روزی می‌خورند.
در بیشتر مناطق سبزوار در این شب نوعی 'آش مخصوص' تهیه می شود كه به آش ' جوش بره ' معروف است در این آش به جای رشته از خمیری كه به قطعات كوچكتر تقسیم شده استفاده می كنند و برای پختن آن ابتدا تركیبی از سبزی های خاص محلی را باهم جوشانده و عصاره آن را داخل قطعه خمیر های كوچك می گذارند سپس آن را با هم می جوشانند و پس از پخته شدن آش را با ماست تركیب كرده و می خورند و برای سفره عید نوروز هم نگه می دارند.
این رسم هنوز هم در سبزوار در آستانه نوروز اجرا می شود و جوانان و نوجوانان این شهرستان بیگانه با آن نیستند.
از جمله دیگر مراسمی كه در این شب اجرا می شد 'شال اندازی' است كه عده ای مدعی هستند هنوز این مراسم در روستایشان اجرا می شود در مراسم شال اندازی فردی آشنا یا غریبه بر بام خانه رفته و شال خود را از دریچه 'هورنو'( نورگیر خانه ، دریچه ی خانه هایی كه سقف آن گنبدی شكل بوده) به كرسی خانه می انداخت اگر صاحبخانه صاحب شال را نمی‌شناخت آن قدر شال را می‌كشید كه مرد شال را رها كند و اگر زورشان نمی‌رسید برای او تنقلات مثل برگه‌ی زردآلو ، هلو و بعضی قندو پول و غیره می‌بستند.
حتی رسم بوده عروس هم به خانه پدر شوهر می‌رفته و شال می‌انداخته و به طور مثال طلب قالی یا گوسفند می كرده و با قبول آن از جانب پدر شوهر ،عروس شال خود را بالا می‌كشیدكه در شال اندازی مردها برای شناخته نشدن صورت خود را با چادر و یا پارچه ای می‌پوشاندند .
این محقق سبزواری همچنین چهارشنبه سوری را مقدمه ای برای خانه تكانی نوروز دانست و گفت: گذشتگان ما ظرف ها و كوزه های سفالی كهنه را كه به دلیل رسوب گرفتن ایجاد بیماری و مسومیت می كرده در آستانه سال نو بالای پشت بام برده و می شكستند و به این ترتیب سال كهنه را پشت سر می گذاشتند كه این كار تبدیل به رسمی شد كه هنوز هم در روستاهایی همچون طبس ، برآباد و غیره انجام می شود.
گروهی هم در این زمان با جمع آوری علف های هرز باغ ها ، بریدن شاخه های اضافه درختان و آراسته كردن آن و پاكیزه كردن طبیعت پیرامون ،چوب های جمع آوری شده را آتش می زدند و با اضافه كردن شادی به آن ، از روی آتش می پریدند و می‌گفتند:'زردی من از تو، سرخی تو از من '
بنابراین درخت ها را برای درست كردن آتش نابود نمی كردند چرا كه درختان بنا برآموزه های دینی نزد آنها از احترام و قداست خاصی برخودار بود و بر اساس آنچه در تاریخ بیهقی هم آمده گذشتگان ما معتقد بودند زرتشت پیامبر درخت را بهشت آورده و كاشته است.
بعضی هم در این شب 'گویی از هیزم' پرتاب می‌كردند و یا همان گوی را از روی بلندی به زمین روان می‌كردند و می گفتند 'غم بارا شادی بیا ، محنت بارا روزی بیا' كه این رسم هنوز در بخش هایی از ششتمد سبزوار اجرا می شود.
'ملاقه زنی' هم در گذشته در شهر و روستاهای سبزوار به عنوان یكی از رسوم این شب اجرا می شده به این ترتیب كه كوچكترها به صورت گروهی كاسه به دست گرفته و با كوبیدن ملاقه به پشت آنها درب خانه همسایه ها می رفتند و از آنان طلب عیدی می كردند با باز شدن درب خانه ها بعضی به آنها از آجیل و تنقلاتی كه برای شب عید مهیا كرده بودند می دادند و برخی با ریختن كاسه ای آب از بچه ها پذیرایی می كردند.
' عبداله زاده ' در بخشی از سخنانش گفت: گره خوردگی آیین های مختلف در كشورمان به قدری شدید است كه همچون پشت سر هم بودن روزها ، ماه ها و سال ها ، در پی هم و وابسته به یكدیگر است.
وی از رسومی همچون 'چاولی چغل' ، 'عروس قنات' و 'چشم آرو ' به عنوان آیین هایی نام برد كه بسیاری همزمان با چهارشنبه سوری انجام می گرفت .
به گفته وی چاولی چغل برای طلب باران قبل از عید برگزار می شد و آیین عروس قنات هم با كم شدن نزولات آسمانی اجرا می شد كه طی آن دختری را به عقد قنات در آورده و معتقد بودند با اینكار آب قنات افزایش می یابد در این رسم هزینه های عروس قنات را هم بر عهده مالكان قنات می گذاشتند.
این آیین ها متناسب با اقلیم گرم و خشك سبزوار كه جنبه كویری و دشتی آن ،بر كوهستانی بودن غلبه داشته شكل گرفت و در جای جای دشت مهرگان ( داورزن ) اجرا می شده كه در كتاب 'كلیدر'اثر محمود دولت آبادی به این دو آیین اشاره ای شده است.
وی ضمن اشاره به اقدام برای ثبت آیین چشم آرو در میراث معنوی به منظور حفظ آیین های رو به نابودی گفت: در این آیین كوزه را به شكل زنی طراحی كرده نذر و نذورات خود را داخل آن می ریختند شب هنگام آن را در پشت بام از بالای سر رها كرده و می شكستند و به این ترتیب نیازمندان دم صبح و زمان گرگ و میش شدن هوا صورت خود را بسته و از آن پول ها بر می داشتند.
وی چشم آرو را به معنای آرایش چشم دانست و گفت: این امر به نوعی نشان از زن سالاری دارد كه در ایران قدیم وجود داشته و مهر ها و خاتم هایی كه در كاووش های باستان شناسی شهر سوخته زابل در قبور زنان به دست آمده و نشانه قدرت بوده نشادهنده این موضوع است.
وی اجرای آیین هایی همچون چشم آرو ، چاولی چغل و چهارشنبه سوری را برای زایش و بهبود سال عنوان كرد و گفت: این آیین ها نشان از اتحاد، انس و الفت و دوستی مردم بوده كه آنها را به بهانه های مختلف گرد هم آورده و نوجوانان و جوانان هم در كنار آنها سنت حسنه دیگر خواهی را فرا می گرفتند.
به گفته این كارشناس باستان شناسی سبزوار با وجود غنای آیین های چهارشنبه سوری ، متاسفانه امروز در این شب شاهد آتش زدن لاستیك های فرسوده در گذرها ، ترقه بازی و اعمال خطرناكی هستیم كه هیچ جای تاریخ نشانی از آنها نمی توان یافت و در این شب مردم نه تنها مزاحمتی برای یكدیگر ایجاد نكرده بلكه همبستگی را ترویج می كردند.
وی افزود: باید چهارشنبه سوری به گونه ای باز زنده سازی شود كه از رفتارهای غلط و ناپسند جوانان در این شب جلوگیری كرده و بایسته و شایسته فرهنگ غنی ایرانی اسلامی ما باشد.

*    *   *

  آداب و رسوم نوروزی دیار سبزوار از گذشته ها تا امروز

ایرنا / فروردین 91:مردم شهرستان سبزوار هم همچون دیگر هموطنان به تاسی از نو شدن طبیعت ، از چند هفته مانده به نوروز در صدد تحول در زندگی خود هستند.
كاشتن گل ، درخت و سبزه ، خانه تكانی ، خرید رخت و لباس نو ، نو كردن وسایل كهنه و فرسوده و ... ازجمله كارها برای استقبال از بهار است .
برای آشنایی با آداب و رسوم سبزواری ها در عید نوروز به سراغ یكی از كارشناسان باستان شناس این دیار رفتیم تا این رسوم و آیین را از گذشته ها تا امروز از زبان وی جویا شویم .
'محمد عبدا.. زاده ثانی' كارشناس باستان شناسی سبزوارروز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در ابتدا ریشه و سراغاز عید باستانی نوروز را تشریح كرد و گفت: تاریخچه عید باستانی نوروز كه جایگاه بسیار مهمی در فرهنگ مردم ایران داشته و دارد به قبل از اسلام باز می گردد .
' نوروز به معنی روز نو است ، بعضی گفته اند جمشید كه اول جم نام داشت سیر عالم می‌كرد چون به آذربایجان رسید فرمود تخت مرصعی را بر جای بلندی رو به جانب مشرق گذاشتند و خود تاج مرصعی بر سر گذاشت و بر آن نشست. چون آفتاب طلوع كرد پرتوش بر آن تاج و تخت افتاد شعاعی در غایت روشنی پدید آمد مردمان از آن شادمان شدند و گفتند 'این روز نو است' .'
موسیقی دانان قدیم برای هر روز نوروز یك آهنگ ساخته اند تا روز ششم كه به نامهای نوروز خارا، نوروز عرب، نوروز بزرگ و نوروز كیقبادی نام گذاری شده اند.
با ورود اسلام به ایران و پذیرش این آئین اسمانی ، مردم مسلمان ایران ، فرهنگ غنی باستانی خود را با دین اسلام ادغام كردند كه در مورد نوروز نیز چنین شد .
قبل از ورود اسلام به ایران مردم بر سر سفره تحویل سال می نشستند و اوستا می خواندند و سال نو را اغاز می كردند كه با ورود اسلام و مسلمان شدن ایرانیان ، مردم هنوز هم در زمان تحویل سال دور سفره جمع می شوند اما به جای اوستا ، سال جدید را با خواندن قرآن یا دعای تحویل سال نو آغاز می كنند .
در دوران باستان سفره هفت سین ، 'هفت شین' نام داشته و شامل شیرینی ، شهد و ... بوده است كه بعدها با مسلمان شدن مردم ، هفت سین جای هفت شین را گرفت .
این كارشناس باستانی شناسی سبزوار در مورد رسوم سبزواری ها در ایام نوروز نیز چنین می گوید: مردم از چند روز مانده به نوروز با اجرای ائین های خاصی به استقبال این ایام می رفتند از جمله در این منطقه آخرین روز سال را 'علفه' می نامند و مرسوم است در این روز بانوان به باغات و اراضی كشاورزی رفته و سبزی بیابانی جمع می كنند و با آن آش مخصوص شكم پر (جوشواره ) می پزند و غذای اغلب مردم در این روز آش است كه مقداری از آن را برای سال جدید نگه می دارند و در اولین وعده غذایی از این اش صرف می كنند تا سرسبزی و بركت سال قبل را به سال جدید انتقال دهند.
از دیگر رسم و رسوم های خاصی كه مردم سبزوار در ایام نوروز در گذشته اجرا می كردند و برخی از آنها تا به امروز نیز ادامه یافته چنین است كه شب عید بزرگترها غذا برای كوچكترها و فامیل می‌بردند كه آنها فردا صبح اول به خانه‌ی بزرگترها بیایند و به این غذا كه ممكن بوده هر چیزی باشد 'پای' می‌گفتند.
همچنین برای غذای شب عید آنها كه پولدار بودند پلو می‌خوردند بعضی ها برنج را با رشته آش كه تفت داده شده بود و به آن 'خُشت تلی' می‌گفتند مخلوط و پلو درست می‌كردند ، بعضی‌ كه وضع مالی خوبی نداشتند قِلِف (قابلمه ) خالی را پر از آب كرده و روی بار (آتش ) می‌گذاشتند تا نگویند فلانی پلو ندارد امروز هم غذای شب عید پلو است كه در كنار آن ،ماهی و انواع خورشت ها تهیه می شود.
بعد از تحویل سال رسم بود دختربچه ، پسر بچه و یا بزرگتری كه خوش قدم بود اول وارد خانه می شد تا خانه تا پایان سال بركت داشته باشد .
چیدن سفره هفت سین رسمی است كه همچنان اجرا می شود ، درگذشته نه چندان دور بر سر سفره هفت سین علاوه بر قرآن و آیینه، كشمش، نخود، پول، تخم‌مرغ و جوز (گردو) و ... هم می گذاشتند و هفت سین را چنین آماده می كردند:' شیرینی هفت سین بچینید ، با سبزه و سنجد و سپستون ،سماق، سركه، ترنج و سیب، ارید به سفره گلستون '
'عبداله زاده' با اشاره به تقویت همبستگی و محبت و دوستی میان مردم در اینگونه ایام خاص سال می گوید: فلسفه این رسوم همبستگی و دگر خواهی و اصولا سفره نمادی از همبستگی و در كنار یكدیگر نشستن است وقتی اعضاء یك خانواده در كنار همدیگر بر سر سفره تحویل سال می نشینند بزرگتر ها قرآن می خوانند و دیگران گوش می دهند و وقتی كه خانواده ها برای ساعت تحویل سال سعی می كنند در هر جایی كه هستند خود را به خانه برسانند این خود نشانی از همبستگی است .
عید دیدنی ها دو یا سه روز اول عید بود و مردم سعی می‌كردند در همین مدت دید و بازدید خود را بروند و پس دهند كوچكترها وقتی به خانه بزرگترها می‌رفتند بزرگترها به آنها عیدانه می‌دادند، كه به نام 'بُت بُتی ' مشهور است .
این آئین زیبا كه با عنوان صله رحم مورد تاكید دین اسلام نیز هست امروز شاید مهمترین رسم در نوروز است كه همه مقید به آن هستند ، بعد از تحویل سال خانواده های سبزواری ابتدا به دیدار كسانی كه در طول سال گذشته عزیزی را از دست داده اند می روند و از بستگانش دلجویی می كنند بعد از آن بازار دید و بازدید گرم می شود و دیدار ها تازه شده و مردم با روبوسی ، سال نو را به هم تبریك می گویند.
با كمرنگ شدن دید و بازدید ها در عید نوروز ،بازی های محلی در برخی روستاها در اماكنی به نام عیدگاه رونق می گیرد.
از گذشته در هر روستایی از سبزوار مكانی به نام 'عیدگاه' بود كه دختران و زنان در ایام نوروز به این مكان ها می‌رفتند و حلقه وار دایره می‌زدند و شادی می كردند جوانان روستا هم كه در این ایام به اصطلاح 'جمعشان جمع' می شد و هر كس از دیار غربت به جمع اهالی روستا باز می گشت گرد هم می آمدند و بازار بازی های محلی بین انان گرم بود و به این وسیله خستگی یكسال را از تن خود بدر می كردند .
روز سیزدهم عید مردم به امامزادگان یا ییلاقات می‌رفتند، مردها در آنجا كشتی می‌‌گرفتند و بعضی‌ها « پل » می‌انداختند كه به نام ' جستان' نیز مشهور است و دخترها و زنها در خرمنگاه جمع می شدند و شاد بودند . نواختن موسیقی محلی واجرای دیگر بازی های محلی ،تابخوری وگره زدن علف ها هم از جمله آداب و رسوم این روز است.
امروز با وجود تغییراتی اندك به تبع تغییر شرایط زمانی ، مراسم عید نوروز همچنان به عنوان مهم ترین عید باستانی ما ایرانیان جایگاه خود را حفظ كرده ومردم همچون گذشته ، از چندین روز قبل خود را برای آغاز بهار مهیا می كنند ، پختن شیرینی خانگی، خرید مخصوص ایام نوروز ، خانه تكانی ، پختن آش ، پختن غذای شب عید و چیدن سفره هفت سین از جمله كار هایی است كه مردم سبزوار امروز هم به مناسبت ایام نوروز انجام می دهند .
سبزواری ها در شهر و روستاهای این شهرستان هنوز به آداب و رسوم گذشتگان در ایام نوروز پایبندند هنوز كوچكترها در عید از بزرگترها عیدی می گیرند بزرگترها روز اول عید را در خانه می مانند تا كوچكترها به دیدار آنها بیایند و مردم سعی می كنند در چند روز اول عید دیدو بازدید ها را انجام داده و پس از آن راهی مسافرت می شوند.
برخی از آنها كه سال را در خانه نو می كنند هنوز اعتقاد دارند پس از لحظه تحویل سال اگر فردی خوش قدم وارد خانه آنها شود سال خوبی را آغاز خواهند كرد و بعضی هم سال خود را در كنار امامزادگان و اماكن مقدس شهر و روستاها اغاز می كنند تا به این ترتیب سالی توام با خوشی ، سلامتی و بركت را در پیش داشته باشند.
كنار هم بودن خانواده در لحظه تحویل سال رسم زیبایی است كه مردم هنوز به آن اهمیت می دهند و این نماد همبستگی را همچنان حفظ كرده اند و همه این رسم و رسومات در ایام خاصی همچون نوروز ،شب چله ،چهارشنبه سوری ،سیزده بدر و... بهانه ای است برای همبستگی و انس و الفت مردم .

*   *   *

 
آداب و رسوم سبزواری ها در سیزده به در

 ایرنا / فروردین 90 : 13 فروردين هر سال در آداب و رسوم ايرانيان 'سيزده بدر' نام گرفته اين روز ، زمان بيرون شدن از خانه، كاشانه و كوچ كردن به دامان طبيعت است.
در اين روز پناه بردن گروهي مردم به سرسبزترين نقاط شهر و روستا به منزله يك همايش عظيم آييني و نمادي از احترام مردم به طبيعت است برگزاري اين آيين توسط ايرانيان چون ديگر آيين هاي اين ديار برگرفته از اعتقاداتي است كه از ديرباز وجود داشته و سينه به سينه و نسل به نسل انتقال يافته است.
روزي باعنوان سيزده بدر در تاريخ و فرهنگ شهرستان سبزوار همانند ديگر شهرهاي ايران نيز ثبت شده و مردم سبزوار در اين روز به رسم ديرينگي به معناي آنچه در باورهاي آنان از گذشته به جامانده به خارج از شهر و محل زندگي خود كوچ كرده و اين روز را در طبيعت مي گذرانند.
محقق و كارشناس باستان شناسي سبزوار در رابطه با چگونگي انجام اين آيين در سبزوار ، شهرستاني كه به گفته برخي پژهشگران حدود شش هزار سال قدمت دارد، در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت : عقايد عيد نوروز به هزاره سوم پيش از ميلاد باز مي گردد و اعتقاد برخي بر اين است كه در روز 13 فروردين زلزله عظيمي رخداده و در اثر آن عده زيادي مجروح شده و يا از بين رفته اند به همين دليل مردم اين روز را نحس دانسته و از خانه ها بيرون مي رفتند.
محمد عبدالله زاده ثاني افزود : طبق اعتقادي ديگر خلقت زمين در شش روز آغاز فروردين ماه بوده است، پنج روز نخست مقدمه خلقت و در روز ششم (روز خرداد) آفرينش زمين كامل شد و
اين اعتقاد سبب شد تا گذشتگان ما در اين ايام به جشن و سرور پرداخته و در روز 13 فروردين به دامان طبيعت بروند.
اين كارشناس به ذكر نقل قولي از 'علي ابن زيد بيهقي' در تاريخ بيهقي نيز پرداخت و گفت: در قرن ششم ه.ق بر اثر سرماي شديدي كه حادث شد مردم به ناچار به سوزاندن استخوان مردگان روي آوردند در اثر اين سرما آذوقه و كاشته هاي مردم از بين رفت و اين باور در آنان ايجاد شد كه سبزينه ها را براي مصون ماندن از سرماي احتمالي در داخل خانه پرورش داده و در سيزدهمين روز از فروردين آن را به دامان طبيعت بازگرداندند.
عبدالله زاده ثاني با اشاره به اينكه برخي از آيين هاي اين روز برخاسته از فرهنگ عامه است گفت : در اين روز بسياري از دختران كه براساس اعتقادات مذهبي از خانه خارج نمي شده اند يكديگر را ملاقات كرده و همچنين دختران در آستانه ازدواج نيز با گره زدن سبزه و خواندن ورود آرزوي ازدواج مي كردند.
وي با اشاره به اجراي رقص آييني چوب بازي و آيين هنري اسب چوبي در ايام عيد نوروز افزود : آيين اسب چوبي و چوب بازي نمادي از جنگ آوري و مبارزه با حاكمان جور وقت بوده و گذشتگان از طريق اجراي اين آيين جنگ آوري را به فرزندان خود آموزش مي دادند.
او گفت: 'پَل زدن' از ديگر بازي هايي است كه مردان در اين روز انجام مي داده اند به اين ترتيب كه مسافتي از خاك را با بيل هم زده و پس از نرم شدن با گام هاي بلند از آن پريده و در اصطلاح به اين بازي پَل زدن مي گفته اند.
وي به رسم ديگري كه در اين روز در روستاي 'فيض آباد 'بخش داورزن سبزوار اجرا مي شود هم اشاره اي كرد و افزود : در اين روستا تپه اي به نام سيزده بدر وجود دارد كه زنان در اين روز به همراه كوزه اي پر آب بر بالاي تپه رفته و كوزه را مي شكستند به اين معنا كه هر وسيله كهنه و قديمي را دور انداخته و به سمت نوآوري حركت كنند.
وي با اشاره به ديگر آداب و رسوم سبزوار در سيزدهمين روز از عيد نوروز گفت : شكستن كوزه ، اجراي كشتي سنتي باچوخه، خوردن آش ماستي در اين روز و استفاده از آجيل و تنقلات باقيمانده از ايام عيد نوروز از ديگر رسوم شهرستان سبزوار در اين روز بوده است.

 
کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

آداب و رسوم نوروزی در روستای کراب سبزوار