مجله اینترنتی اسرارنامه / جواد نکونام

 

طنز در لغت به معنای طعنه زدن است و در اصطلاح هنری، نوعی عدم تناسب در عرصه‌های مختلف اجتماعی را که در ظاهر متناسب به نظر می‌رسند، نشان می‌دهد و این خود مایه شوخی و خنده می‌شود. 

 

هنر طنز پردازی، کشف و بیان هنرمندانه و زیبایی شناختی عدم تناسب در این «متناسبات» است.هنر طنز هنری تفکر برانگیز است و ماهیتی پیچیده و چند لایه دارد. گرچه طبیعتش بر خنده استوار است، اما خنده را تنها وسیله‌ای می‌انگارد برای نیل به هدفی برتر و آگاه کردن انسان به عمق رذالت‌ها. گرچه در ظاهر می‌خنداند، اما در پس این خنده واقعیتی تلخ و وحشتناک وجود دارد که در عمق وجود، خنده را می‌خشکاند و انسان را به تفکر وا می‌دارد. به همین خاطر درباره طنز گفته‌اند: “طنز یعنی گریه کردن قاه قاه و خنده کردن آه آه”… در نتیجه طنز را می‌توان مانند یک تیغ جراحی فرض نمود زیرا کار تیغ جراحی برش جایی به منظور بهبود آن می‌باشد.

 

از برنامه های طنز و پرمخاطب این روزهای تلویزیون می توان به دو برنامه طنز خندوانه به کارگردانی رامبد جوان و  طنز دور همی به کارگردانی مهران مدیری اشاره نمود که از شبکه نسیم مهمان خانه های مردم شده است. در این دو برنامه عمدتا با حضور مهمانانی چند از هنرمندان بازیگر عرصه سینما و تلویزیون و ستاره های موسیقی گرفته تا  قهرمانان ورزشی  بهره برده می شود.

 

آنچه موجب افزایش مخاطب در این دو برنامه شده است جدای از حضور کارگردانان مشهور و  کمدین این دو برنامه، از یک سو بهره گیری از ستاره های سینما و تلویزیون است که می توانند به عنوان الگویی برای مخاطبان به ویژه نسل جوان کشور معرفی شوند و مردم نیز عموما علاقمند هستند که در خصوص زندگی شخصی  و ابعاد پنهان زندگی چهره های مشهور بیشتر بدانند و از سوی دیگر نیز چاشنی شوخی و طنز و بهره گیری از تاتر زنده و تاتر عروسکی(جناب خان) در این دو برنامه است.

 

طنز در هنر امروز حضور گسترد ه ای یافته است. به طور مثال می توان از طنز در نقاشی به نام کاریکاتور، طنز در ادبیات به نام متون فکاهی و هجو و نیز در هنر هفتم، سینما و تلویزیون کمدی نام برد که مخاطبان گسترده ای دارد و می توانند نقش مهمی در آموزش و فرهنگ و الگوسازی اجتماعی داشته باشند.

 

برای آموزش و الگو سازی می توان از روش آموزش های غیر مستقیم بهره برد. عموما زبان هنر زبان قدرتمندی برای بیان غیر مستقیم معضلات و مشکلات است. از آنجا که ایرانیان مردمانی ماخوذ به حیا هستند و عموما در پرده و لفافه سخن می گویند؛  از این جهت است که شعر و ادبیات و نکته سنجی و ذوق شاعرانه و شاعرپیشگی در این مرز و بوم رونق زیادی یافته است. بنابراین می توان از زبان ظریف و نکته سنج هنر طنز بهره برد و به گونه ای غیرمستقیم به بیان نقطه نظرات و انتقادات پرداخت که در این صورت تاثیر آن بر مخاطب نیز بیشتر خواهد بود. چه بسا بتوان بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی در قالب هنر طنز و شوخی به صورتی غیرمستقیم بیان نمود بدون آنکه موجب جبهه گیری خاص شد و با بزرگنمایی مشکلات به حل سریعتر آن کمک نمود.

 

امروزه نیز در میان انواع شیوه های آموزشی یکی از موثرترین و ماندگارترین شیوه های آموزشی، آموزش های غیرمستقیم است که در ذات هنر طنز موجود است و می توان پیچیده ترین مسایل را در این قالب به مخاطب آموزش داد بی آنکه به فراموشی سپرده شود.

 

برنامه های طنز دورهمی و خندوانه با شناختی که از فرهنگ و هنر این قوم دارند به خوبی از زبان طنز برای بیان نقطه نظرات و رسیدن به اهداف خود بهره برده اند. هر دو با چاشنی طنز و شوخی و بهره گیری از چهره های پرطرفدار در برنامه خود سعی در فرهنگ سازی و نهادینه کردن ارزشهای مختلف از جمله شادی و نشاط در جامعه دارند. اما رویکرد طنز در این دو برنامه کاملا متفاوت است. طنز تلویزیونی خندوانه نگاهی مثبت و کمتر منتقد به جامعه دارد و به ترویج با هم خندیدن می پردازد. اما طنز تلویزیونی دورهمی نگاهی منتقدانه و موشکافانه و تند وتیز دارد و به صورتی نکته سنجانه به حلاجی معضلات و مشکلات می پردازد و با خنده ای تلخ همراه است که هر دو سبک در جایگاه خود بسیار ارزشمند و موثر است.

 

به نظر می رسد امروز تلویزیون ما بیشتر نیازمند چنین برنامه هایی است که ظاهری جذاب و طنزآمیز دارند چرا که از سویی مخاطبان بی شماری را به خود جذب می کنند و از سوی دیگر با ریختن محتوایی آموزنده در آنها می توان در جامعه فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی را آموزش داد و با الگوسازی مناسب هر گونه هجمه فرهنگی را خنثی نمود. زیرا جنگ نرم در دنیای امروز از سلاح قدرتمند هنر و رسانه بهره می برد و ما نیز  برای مقابله با آن باید مجهز به سلاحی از جنس خود او شویم. بنابراین باید هنر و هنرمند را به عنوان سرمایه های گرانسنگ اجتماعی ارج نهاد و با تربیت و تشویق و حمایت هنرمندانی اصیل، آنان را به عنوان الگویی ایرانی- اسلامی به جامعه عرضه نمود و در جهت مقابله با تهاجم فرهنگی از آنان حداکثر بهره را برد.

 

سیاست کلی مدیران تلویزیون نیز می تواند به گونه ای باشد که با افزایش اینگونه برنامه های طنز پرمخاطب هم موجب شادی و انبساط خاطر مردم شوند و هم الگوهایی متناسب با فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی را به جامعه معرفی کنند.

 

 

 

برای مطالعه نوشته های بیشتر از این جواد نکونام هم اکنون روی اینجا کلیک کنید.