آیت الله هاشمی رفسنجانی همواره یکی از چهره های خبرساز ایران بوده است.

وی در واقع بعد از حضرت امام خمینی (ره) معمار کبیر انقلاب و حضرت آیت الله خامنه ای رهبر فرزانه انقلاب یکی از پایه گذاران اصلی انقلاب اسلامی ایران است و در تمام مدت 35 سالی که از عمر پربرکت نظام جمهوری اسلامی می گذرد هاشمی رفسنجانی همواره در معرض توجه رسانه های ملی و بین المللی قرار داشته است.

این روزها که به یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران نزدیک می شویم ، هاشمی رفسنجانی باز از همیشه خبرسازتر شده است.

یکی از مهمترین مسائلی که به ویژه در سال های اخیر در رابطه با هاشمی و رفتار سیاسی او ، بسیار مطرح می شود ، میزان اطاعت و موافقت وی با نظرات و خط مشی های مقام معظم رهبری است.

اما در متن پیش رو مجله اینترنتی اسرارنامه بنا ندارد به هیچ یک از این مسائل سیاسی که بحث های داغ این روزهای اکثر مطبوعات کشور است ، بپردازد. بلکه هدف این است که با مروری بر برگ هایی از دفتر خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی ، که در یکی دیگر از دوره های پرکار حیات سیاسی او نوشته شده ، و مستقیماً به بخش هایی از تاریخ دیرینه دارالمومنین سبزوار مربوط است ، بیش از پیش نسبت به ارزش های کهن سرزمین خراسان و به ویژه منطقه سبزواربزرگ آگاه شویم و آن را پاس بداریم.


ماجرا به سال های اولیه انقلاب اسلامی ایران باز می گردد که هاشمی رفسنجانی در آن زمان بیشتر حجم فعالیت سیاسیش در امور مربوط به ریاست مجلس شورای اسلامی صرف می شد و در همان دوران در صدا و سیمای کشورمان که زیر نظر محمد هاشمی رفسنجانی (برادر آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی) اداره می شد ، سریال تاریخی سربداران در حال تولید و پخش بود که این سریال در آن سال های سرنوشت ساز دفاع مقدس ، برای مردم ایران که ناخواسته درگیر جنگی نابرابر شده بودند ، داستان پر غرور قیام مردان و زنانی سربدار و عزتمند از سرزمین بیهق را در مقابل تجاوز بیگانگان روایت می کرد و باعث تهییج احساسات ملی و دینی ایرانیان می شد.

سریال سربداران که حتی امروز با گذشت 30 سال از تولید آن هنوز جزء سریال های موفق و صاحب سبک تلویزیون ایران شناخته می شود و طرفداران و علاقه مندان خاص خود را دارد ، چندین بار در خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی مورد اشاره قرار گرفته است.

حتی این طور که از خاطرات آقای هاشمی بر می آید ، وی در آن دوران ، با وجود همه مشغله های کاری و سیاسی ، به دلیل اهمیت تولید چنین مجموعه ای ، مستقیماً بر سناریوی سریال سربداران نظارت داشته و برخی قسمت های این سریال را مشاهده می کرده و جالب تر آنکه سربداران موجب ایجاد بحث و تبادل نظر و حتی اختلاف نظراتی بین هاشمی رفسنجانی و آیت الله خامنه ای که در آن زمان ریاست جمهوری ایران اسلامی را برعهده داشته اند ، می شده است.


در ادامه مواردی از توجه هاشمی رفسنجانی به سریال سربداران را از دفتر خاطراتش مرور می کنیم :

وی در تاریخ دوشنبه 10 اردیبهشت 63 تماشای یکی از قسمت های سریال سربداران را در خاطراتش اشاره کرده است .(منبع:پایگاه اطلاع رسانی آیت الله هاشمی رفسنجانی)

هاشمی همچنین در تاریخ شنبه 11 فروردین 63 نیز در خاطراتش چنین نوشته است : تمام‌ روز در منزل‌ بودم‌. به‌ خاطر بین‌ دو تعطیل‌ قرار گرفتن‌ امروز، از طرف‌ دولت‌ تعطیل‌ رسمی‌اعلام‌ شده‌ است‌. بیشتر وقتم‌ به‌ مطالعه‌ گزارش‌ها، تلکسها و مطالعه‌ سناریوی‌ ”سریال‌ سربداران“گذشت‌. (همان منبع)

اختلاف نظر هاشمی و آیت الله خامنه ای در مورد سریال سربداران
آیت الله هاشمی رفسنجانی در جایی دیگر از خاطراتش در تاریخ 12 بهمن 1362 در کنار نوشتن از مسائل روزانه مربوط به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در مورد سریال سربداران نیز نوشته است : رئیس‌ جمهور [آیت الله خامنه ای] ایرادی‌ به‌ سریال‌ «سربداران‌» داشتند که‌ من‌ ردکردم‌؛ ایشان‌ ناراحت‌ شدند و من‌ پشیمان‌. (همان منبع)

لازم به ذکر است : سریال سربداران یکی از اولین سریال های فاخر تاریخی است که در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تولید شده است. (منبع : روزنامه جام جم)

نوشته های ابتدایی سریال سربداران که پیش از شروع این سریال روی صفحه تلویزیون قرار می گرفت.

داستان این سریال همانطور که از نامش پیداست در رابطه با نهضت سربداران خراسان است.

نهضت سربداران خراسان که در قرن هشتم هجری از روستای باشتین در نزدیکی سبزوار آغاز شد و بعدها دامنه بسیار وسیعی در شرق کشور پیدا کرد ، منجر به تشکیل اولین حکومت شیعه دوازده امامی در ایران گردید که این حکومت به مدت نیم قرن دوام یافت و بر بخش هایی از ایران تسلط پیدا کرد و درتمام عمر 50 ساله سلسله سربداران ، دارالمومنین سبزوار پایتخت این حکومت بود.(منبع)

قیام سربداران دارای دو گروه از رهبران مذهبی و رهبران سیاسی و نظامی بود. که شیخ خلیفه مازندرانی و شیخ حسن جوری دو تن از رهبران مذهبی سربداران محسوب می شدند.

به جز شیخ خلیفه مازندرانی و شیخ حسن جوری در جایگاه رهبران مذهبی ، 12 تن از بزرگان سربدار نیز رهبری سیاسی و نظامی این نهضت را برعهده گرفتند . در کنار رهبران و امیران سربداران ، حضور حماسی مردمان دارالمومنین سبزوار که در آن زمان یکی از 4 شهر پایگاه اصلی تشیع در ایران محسوب می شده است ، نیز از نقش و اهمیت خاص خود برخوردار است.(منبع:روزنامه رسالت)

سربداران در زمان حمله مغولان به ایران ، با چنان صلابتی در مقابل بیگانگان مهاجم ایستادند که حکایت دلاوری های آنان تا به امروز در ذهن ایرانیان زنده مانده و به نماد آزادگی و غیرتمندی تبدیل شده است.

 به همین دلیل پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران ، یکی از اولین سریال های پرهزینه ای که توسط صدا و سیما  و در کشاکش جنگ تحمیلی با عراق و به قصد تهییج روحیه دلاوری مردم ایران ساخته شد ، سریال تاریخی سربداران بود که بعدها به یکی از آثار شاخص و ماندگار تلویزیونی ایران مبدل گردید.

ارزش های سریال سربداران به حدی است که بسیاری از دست اندرکاران صدا و سیمای کشورمان اعم از بازیگران ، کارگردانان ، مدیران ، بینندگان و ... تا به حال بارها آن را ستوده اند و مجله اینترنتی اسرارنامه در آینده بیشتر به این موارد خواهد پرداخت. (منبع)

اما اینک قصد آن داریم که بعد از یادآوری این مطالب در خصوص سربداران ، به همه مردم و به ویژه مسوولان شهرستان سبزوار و استان خراسان رضوی که این روزها طبیعتا به شدت درگیر مسائل مربوط به دو انتخابات مهم پیش رو در کشور هستند ، یادآوری کنیم ، که مبادا همه این درگیری های سیاسی باعث آن شود که پرداختن به هویت ارزشمند تاریخی و فرهنگی دارالمومنین سبزوار را از یاد ببرند و انتخابات پیش رو هرگز بهانه ای برای کم کاری مسوولان در زمینه وظایف فرهنگیشان نشود!

از همین رو لازم به یادآوری است که در حدود یک ماه دیگر همزمان با اعیاد فرخنده شعبانیه ، مناسبت سالروز وقوع نهضت پرافتخار سربداران را در پیش داریم .

در واقع  در سی و یکم خردادماه 92 مصادف با دوازدهم شعبان المعظم 1434 ، ششصد و نود نهمین و بنا به روایتی دیگر ، ششصد و نود و ششمین سالروز تأسیس نهضت سربداران  را در پیش رو خواهیم داشت.*

 در ارتباط با تاریخ تأسیس نهضت سربداران البته نقل قول های مختلفی وجود دارد . به طوری که برخی آن را در 27 ذی الحجه دانسته اند و برخی دیگر 12 شعبان را مطرح کرده اند.

همچنین عده ای نیز این رویداد را طبق تقویم شمسی محاسبه کرده و یکی از روزهای تیرماه را آغاز نهضت سربداران معرفی نموده اند.

با این حال بسیاری از منابع 12 شعبان المعظم را به عنوان روزی که سبزوار به دست سربداران فتح و به پایتختی این نهضت انتخاب شد ، اعلام کرده اند.
منبع1 : مرکز تحقیقات سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

منبع2 : پایگاه اطلاع رسانی حوزه

منبع 3 : باشتین خاستگاه سربداران

سایر منابع : +   ،   +

گفتنی است سربداران به عنوان نهضتی شناخته می شود که پیروان آن ، اولین طلایه داران اندیشه مهدویت در ایران بودند (منبع) و فرهنگ انتظار را در دارالمومنین سبزوار پایتخت حکومت سربداران پایه گذاری کردند(منبع)


و خوشبختانه چنان که از اکثر منابع پیداست ، شروع حرکت تاریخ ساز سربداران نیز که خاستگاه آن روستای باشتین داورزن می باشد ، در ایام نزدیک به سالروز میلاد امام عصر مهدی موعود (عج) اتفاق افتاده است و لذا به راحتی می توان گرامیداشت نهضت سربداران اولین تشکیل دهندگان حکومت شیعه دوازده امامی در ایران را با جشن های پرشکوه شعبانیه (که هرگز تعطیلی پذیر نیست) پیوند زد و حق بزرگی را که آن مردان و زنان نستوه و مبارز بر گردن جهان تشیع دارند ، بدین ترتیب ادا کرد.

بی شک حرکت پرشأنی  نظیر قیام سربداران که از همه جهات سیاسی ، مذهبی ، فرهنگی و اجتماعی قابل بررسی است ، در تاریخ هر شهر و جامعه ای که رخ داده باشد ، شایسته تجلیل است. امامتأسفانه تا کنون عملکرد مسوولان فرهنگی و سیاسی  استان خراسان رضوی و به ویژه در شهر سبزوار در رابطه با گرامیداشت نهضت سربداران بسیار ضعیف و نزدیک به صفر بوده است.

البته در مدت های اخیر برخی حرکت های امیدوار کننده از جانب نهادهای فرهنگی شهرستان در رابطه با سربداران شکل گرفته است.

به عنوان مثال دانشگاه حکیم سبزواری در صدد برگزاری جشنواره ملی آیین سربداران است و شهرداری سبزوار نیز در پی طراحی و احداث المان سربداران می باشد.

لیکن تا کنون هیچ برنامه و اقدام موثری از جانب دو اداره مهم میراث فرهنگی و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سبزار در خصوص سربداران انجام نگرفته است.

همچنین فرمانداری و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و البته رسانه های محلی نیز در این رابطه ، وظایف غیرقابل انکار خود را دارند که امید می رود امسال در سالروز وقوع نهضت سربداران شاهد اقداماتی مناسب از جانب همه دستگاه های فرهنگی سبزوار برای بزرگداشت این نهضت ارزشمند تاریخی باشیم.

به ویژه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سبزوار که هم اکنون نخستین روزهای ریاست آقای مشکانی یکی از هنرمندان بسیجی و خوش سابقه سبزوار را تجربه می کند ، می تواند با نقش آفرینی موثر در گرامیداشت سالروز قیام سربداران در ایام شعبانیه سال جاری ، در تعامل با سایر نهادهای فرهنگی شهرستان ، بخش مهمی از رسالت فرهنگی خود را ایفا کند .

شهرداری سبزوار نیز که در حدود دو سال گذشته با مدیریت حسین مقصودی و تیم همراهش سیمای یکی از پویا ترین ادارات شهرستان سبزوار را از خود به نمایش گذاشته ، و در پاسداشت بسیاری از مناسبت های فرهنگی سال به خوبی کوشیده است ، امید می رود گرامیداشت سالروز نهضت سربداران در سال جاری را از یاد نبرد و چنان که باید و شاید به این موضوع مهم هویتی و تاریخی برای دارالمومنین سبزوار ریشه فرهنگی خراسان ، بپردازد.

و در عین حال از مسوولان ارشد شهرستان و استان به حق مطالبه کنیم که بیش از پیش قدر گنجینه ارزشمند تاریخ و فرهنگ کهن سبزوار را بدانند.
چرا که دارالمومنین سبزوار به واسطه قدمت دیرینه فرهنگی و تمدنیش حقیقتاً ریشه فرهنگی خراسان محسوب می شود و اگر جامعه و کشوری از ریشه های خود غفلت کند ، عجیب و بعید نیست که خیلی سریع ، نسل جوان آن جامعه دچار از خود بیگانگی و بی هویتی فرهنگی و اجتماعی شود.

پی نوشت :
* : (براساس مطالب مندرج در اکثر منابع تاریخی ، ششصد و نود و ششمین سالروز سربداران صحیح تر به نظر می رسد)


گزارش تصویری از سریال سربداران [کلیک کنید]


کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید:
یادی از یک سریال تلویزیونی به بهانه سالروز نهضت سربداران خراسان در سبزوار