شهرداری چه پای کار باشد و چه نباشد میراث فرهنگی در سرای معمارزاده مداخله می کند

مدیر پایگاه فرهنگی شهر تاریخی سبزوار  گفت: شهرداری در موضوع سرای معمارزاده چه پای کار باشد و چه نباشد میراث فرهنگی به محض آماده شدن طرح و تایید نهایی آن در این سرا مداخله خواهد کرد. این سرای تاریخی  رو به تخریب است  و هیچ کس مسئولیت آن را بر عهده نمی گیرد پرونده سرای معمارزاده بایستی با ورود جدی مدیریت شهرستان و دادستانی، ما بین شهرداری و مالک حل و فصل شود.

محسن برآبادی اظهار کرد: قرار گرفتن سبزوار در مسیر جاده ابریشم و وجود سراها و تیمچه های تجاری در این منطقه نشان دهنده  تجاری بودن این شهر  است که مورد توجه خاص بازرگانان قرار گرفته است هم اکنون در سبزوار تعداد 9 سرا از ادوار گذشته که بیشتر مربوط به دوره قاجار است باقی مانده، که یکی از این سراها( معمارزاده) در راسته خیابان بیهق و در مرکز کوی گلستان قرار دارد.

وی افزود: در این سرای تاریخی که قدمت آن به 250 سال قبل می رسد، ابتدا اشیاء تزئینی خرید و فروش می شد  که به مرور زمان با توسعه کشاورزی محصولاتی نظیر پنبه، تخم هندوانه، تخم پنیه ، زیره و ... جایگزین شد .این سرا در دو طبقه که حجره های پایین برای نگهداری محصولات تجاری و حجره های بالا برای استقرار تاجران بوده است ساخته شده همچنین در این سرا فضاهای جانبی دیگری برای آهنگری، قهوه خانه و امور خدماتی وجود دارد که بواسطه رفت و آمدی که تجار در آن داشتند این فضاها فعال بوده است.

سرای تاریخی معمارزاده  روند رو به تخریب را در پیش گرفته است. متراژ  این سرا با آنچه در قرارداد نوشته شده متفاوت است سرا دارای یکسری فضاهای جانبی است که به زعم شهرداری مربوط به معمارزاده نیست ولی چسبیده به سرا است، نماینده ورثه اعلام کرده این فضاها مربوط به همین بناست اما سندی برای آن وجود ندارد همین تناقض ها سبب  اختلاف بین شهرداری و مالک شده و هیچ یک از طرفین از حق قانونی خود کوتاه نمی آیند و بعد از چهار سال هنوز  تکلیف سرای معمارزاده مشخص نشده است.

برآبادی ادامه داد: به لحاظ اینکه سرای معمارزاده برخلاف دیگر بناهای تاریخی که موقوقه هستند، دارای مالک شخصی است به همین دلیل میراث فرهنگی نمی تواند ورودی به بحث های مالکیتی این سرا داشته باشد، در سال 94 که قرار داد این بنا ما بین شهرداری و مالک نوشته شد دکتر طالبی شهردار وقت اصرار به تملک سرای معمارزاده داشت و در قید و بند متراژ آن نبود و به نوعی عرصه و اعیان این ملک را به صرف تاریخی بودن آن خرید کردند اما شهردار فعلی می خواهد همه چیز دقیق باشد و با این موضوع که متراژ سرا با آنچه در سند آن قید شده همخوانی  ندارد عملاً موضوع تملک سرا را با وقفه مواجه کرده است.

مدیر پایگاه فرهنگی شهر تاریخی سبزوار  گفت: به لحاظ ارزش بالای بناهای تاریخی میراث فرهنگی چندین بار مکاتبه ای با شهرداری برای تعیین تکلیف و بحث های استحکام بخشی ، مرمت و رفع خطر سرای معمارزاده داشته است. تا زمانی که  درب سرا باز بود اگر گوشه ای از بنا تخریب می شد توسط مالک مورد مرمت و بهسازی قرار می گرفت اما از زمانی که واگذار شده به نوعی سرا به حال خود رها شده است.

وی با بیان اینکه میراث فرهنگی بدون طرح  و اندیشه نمی تواند ورودی به بناهای تاریخی داشته باشد، یادآور شد: سرای معمارزاده هم اوضاع خوبی ندارد و نمی توانیم صرفاً به خاطر اختلاف حقوقی که بین مالک و شهرداری است نسبت به این بنای کهن بی تفاوت باشیم. در همین راستا میراث با مشاور ذیصلاح وارد مذاکره شده، هم اکنون طرحی برای مرمت و استحکام بخشی به سرا در حال آماده شدن است که مراحل پایانی خود را می گذراند. با آماده شدن طرح، نوع و اندازه مداخله میراث فرهنگی  در سرای معمارزاده مشخص می شود. این طرح طی دو ماه آینده آماده و مورد تایید قرار می گیرد. بعد از آن میراث تصمیم نهایی را در رابطه با اینکه از کجا و به چه گونه ای کار را شروع کند مشخص می کند.

وی ادامه داد: البته تا زمانی که این طرح به دست ما نرسد عملاً هیچ مداخله ای در بنا نمی توان انجام داد. مداخله در بناهای تاریخی باید محاسبه شده و با حساسیت ویژه ای باشد. کار اگر دقیق و با برنامه نباشد  لطمه جبران ناپذیری به دیگر بخش های ی بنا وارد می کند. هر گونه بارگذاری، ایجاد حجم و یا کاهش حجم، بنا را دچار ضایعه می کند چرا که در مرمت بنای تاریخی داخل بنا را نمی توان حدس زد و باز کردن بنا از همدیگر امکان از هم پاشیدگی را تسریع می کند به همین دلیل تا طرح مداخله میراث در سرای معمارزاده آماده نشود نمی توانیم به آن ورود کنیم .

مدیر پایگاه شهر تاریخی سبزوار اضافه کرد: میراث  چندین بار مکاتبه با شهرداری داشته تا بازدیدی از سرا داشته باشد ولی زمانی که کلید سرا را درخواست داشتیم می گفتند کلید نداریم و  به نوعی اختلافات بین شهرداری و مالک موجب پاسکاری میراث فرهنگی می شد. معمارزاده می گفت مالک شهرداری است و شهرداری هم می گفت تملک کامل صورت نگرفته و معلوم نیست که بتوانیم سرای معمارزاده را خریداری کنیم.

وی گفت: آخرین بازدیدی که کارشناسان میراث از سرای معمارزاده داشتند حدود 45 روز قبل بود. نظر کارشناسان تخریب بخش هایی از سرا اعلام شد که به علت عدم رسیدگی و متروکه شدن  یکباره سرا تعدادی از حجره ها تخریب شده و ورودی سرا نیز در خطر ریزش قرار گرفته است.

 برآبادی تاکید کرد:  شهرداری چه پای کار باشد و چه نباشد به محض آماده شدن طرح و تعیین میزان مداخله، میراث فرهنگی استحکام بخشی را در سرای معمارزاده شروع خواهد کرد. بهرحال وضعیت سرای تاریخی معمارزاده باید تعیین تکلیف شود اختلافات بین مالک و شهرداری خطر جدی را برای ریزش و تخریب این بنای تاریخی رقم زده است این قضیه با ورود مستقیم مدیریت شهری و دادستانی بایستی حل شود شهرداری اگر قصد تملک سرای معمارزاده را دارد که موضوع را پیگیری کند تا سریع تر سرای معمارزاده تعیین تکلیف شود و اگر با ضوابط آن نمی خواند مبایعه نامه را فسخ کند چهار سال از قرارداد خرید  سرا می گذرد ، متروکه شدن و عدم رسیدگی ، تهدید جدی برای نابودی بنا است.

 وی ادامه داد: در سرای معمارزاده دو وسیله عتیقه ترازو (قپان) و دستگاه پرس وجود داشت این دو وسیله قدیمی حالت موزه ای دارد. سرای معمارزاده در محله کوی گلستان قرار گرفته که تحت کنترل نیست متاسفانه در اثر رها شدن سرا  قپان و ملزومات دستگاه پرس به سرقت رفته است، تا زمانی که وضعیت کوی گلستان مشخص نشود هر چه پیش آید همه به نوعی سلب مسئولیت می کنند.

برآبادی با بیان اینکه سرنوشت سرای معمارزاده به سرنوشت کوی گلستان گره خورده است افزود: اگر طرح شرح خدمات کوی آماده شود برای سرای معمارزاده نیز اتفاق خوبی در باب بهسازی رخ خواهد داد.

وی گفت: مشابه سرای معمارزاده چند سرای دیگر در سمنان، اصفهان و کاشان وجود دارد،  این شهرها قطب گردشگری و هدف گردشگر هستند نوع کاربری از این سراها خدمات فرهنگی ،هنری و گردشگری است و معمولاً تک بنا هستند و مسائل حاشیه ای ندارند ولی سرای معمارزاده سبزوار در مرکز محله ای قرار گرفته که مشکلات در آن موج می زند و تا زمانی که محله گلستان مشکلاتش حل نشود سرای معمارزاده نیز به دور همین مشکلات می چرخد.