در سال های میانی دهه 1360 در زمان اوج جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، هنر سینما و تلویزیون در جبهه ای دیگر و هم راستا با جهاد رزمندگان غیور ایرانی در مقابل تجاوز سپاهیان صدام حسین ، مبارزه ای هنری و فرهنگی را آغاز کردند که به تولید سریال ارزشمند سربداران انجامید که این سریال با نگاهی به یکی از رویدادهای تاریخی سرزمین خراسان در قرن هشتم هجری با محوریت جنبش شیعی مردم دارالمومنین سبزوارشهر دیرینه های پایدار علیه بیداد مغول ، به نوعی گوشه ای از مبارزات همیشگی ملت ایران در برابر بیداد  و تجاوز بیگانگان را به نمایش در آورد و در زمان خود به یکی از پرمخاطب ترین سریال های تلویزیونی ایران تبدیل شد.

سربداران طبق نظر کارشناسان و منتقدان سینما و تلویزیون کشور از موفق ترین سریال های تاریخی ایران بود که حتی آن را آغاز هویت یابی تلویزیون ایران بعد از انقلاب اسلامی نامیدند.(منبع)

با این حال هر چند سربداران نخستین سریال فاخر تلویزیونی ایران بود که با امکانات اندک و تجربه کم هنرمندان آن زمان در ژانر تاریخی ساخته شد ، اما همگان انتظار داشتند ، این سریال مقدمه ای باشد برای ساخت سریال های موفق تر بعدی در ژانر تاریخی.

 اما متأسفانه شرایط به گونه ای رقم خورد که هرچند پس از سربداران سریال های تاریخی زیادی ساخته شد ، اما اکثر آن ها حتی  ، نتوانستند موفقیتی در حد سربداران را چه در جذب مخاطبان فراگیر و چه در اصول فنی و کیفیت هنری تکرار کنند.

این ضعف موجود در تولید سریال های خوش ساخت تاریخی ، در ایران سرانجام منجر بدان شد ، که آنتن شبکه های تلویزیونی که زمانی در تسخیر سریال های فاخری نظیر سربداران با تأکید بر تاریخ بومی ایران بود ، جای خود را به پخش سریال هایی تاریخی از دیگر کشورهای جهان نظیر سریال های افسانه جومونگ ، جواهری در قصر و ... بدهند.

البته پابه پای اینکه سریال های نامبرده به طور رسمی آنتن های جمهوری اسلامی ایران را به تصرف خود در آوردند، سریال های دیگری نظیر حریم سلطان که با تأکید بر تاریخ کشور ترکیه ساخته شده بود نیز در شبکه های فارسی زبان ماهواره ای مخاطبان فراوانی به دست آوردند.

در این بین جومونگ نام یکی از سریال های پرطرفدار سال های اخیر است که توسط چشم بادامی های شرق آسیا در کشور کره ساخته شد و مخاطبان بی شماری در بسیاری از کشورهای آسیا از جمله ایران پیدا کرد.

موفقیت سریال جومونگ که در ایران با نام افسانه جومونگ پخش شد ، به حدی بود، که در اولین مرحله پخش این سریال ، شبکه سه سیما به عنوان پرمخاطب ترین شبکه تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در بهترین ساعات شبانه روز به پخش آن اختصاص یافت و در زمان پخش آن شاید بتوان گفت، چند میلیون نفر از مردم ایران برای مشاهده این سریال کره ای، در مقابل تلویزیون میخکوب می شدند.

محبوبیت سریال هایی نظیر جومونگ در میان مخاطبان ایرانی حرف و حدیث های زیادی را درمیان کارشناسان ، منتقدان و دلسوزان فرهنگی و اجتماعی کشور برانگیخت.

برخی از صاحب نظران با دیده مثبت به پخش این گونه سریال های خارجی در ایران نگاه کردند و بعضی دیگر انتقادات متعددی را به این رویکرد صدا و سیمای ایران در پخش سریال های خارجی وارد آوردند.

با این حال، سریال جومونگ در هفته های اخیر از مهرماه گذشته ، مجددا به روی آنتن پخش صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران رفت تا علاقه مندان جومونگ بتوانند افسانه های این قهرمان کره ای را دوباره و این بار از طریق شبکه تماشا ، مشاهده کنند.

 یکی از وبلاگ نویسان جوان و حرفه ای کشورمان ، به همین مناسبت در هفته های اخیر اقدام به انتشار مطلبی تحلیلی کرده است که از زاویه دید خود ارزش های محتوایی سریال جومونگ را مورد بررسی قرار داده و مدعی شده است ، در میان همه سریال های تاریخی ایران فقط سریال سربداران بود که در زمان خود قابلیت مقایسه با جومونگ را داشت.

رضا نساجی در همین رابطه در وبلاگ شخصی خود به نام مرغ سحری همچنین به نقش اندیشه های دکتر شریعتی در شکل گیری بن مایه سریال سربداران اشاره کرده و در مجموع هر دو سریال سربداران و جومونگ را نمایش موفق بخشی از مبارزات مشابه دو ملت آسیایی با وجود برخی تفاوت های اعتقادی و اجتماعی در برهه های مختلف تاریخ دانسته است:

درادامه به انتشار متن کامل این مطلب تحلیلی به قلم آقای رضا نساجی می پردازیم:

سریال هایی به رنگ مبارزه

سریال جومونگ را برای بار دوم می بینم. نمونه عالی یک محصول انقلابی در صنعت سرگرمی است. به نظرم ملتی که فقط یک سریال تاریخی همچو سریال جومونگ بسازد و تاریخ مبارزه ملتش با اشغال بیگانه را به بهترین شکل ممکن در تک تک خانه‌های مردمش نشان دهد ملت سربلندی خواهد بود. مبارزه‌ای که در دوبله سریال از آن با عنوان «هدف والا» یاد شده و بهتر می‌بود به «آرمان» ترجمه شود.

همانطور که سریال جومونگ با سریال‌های دیگر کره‌ای که در ایران دوبله و پخش شده‌اند قابل مقایسه نیست - مخصوصا سریال «یانگوم» که نمونه یک سریال زنانه و عامه‌پسند بود نه سریال انقلابی و تاریخی - در میان سریال‌های تاریخی متعددی هم که پس از پیروزی انقلاب ساخته شده تا مبارزات تاریخ معاصر ما را به نمایش دربیاورد، هیچ کدام قابل مقایسه با سریال جومونگ نیستند، به جز سریال «سربداران» به کارگردانی محمدعلی نجفی که نمونه عالی سریال تاریخی با محتوای انقلابی، مذهبی و ملی است. البته ریشه آن را هم باید در تئاتر سربداران یافت که نجفی تحت تأثیر دکتر شریعتی در حسینیه ارشاد اجرا کرده بود.

سریال «جومونگ» از این لحاظ که مقاومت گروه‌های مردمی در برابر اشغال شبه جزیره کره توسط ارتش چین باستان را که به اخراج «امپراطوری هان» از کره انجامید، به تصویر می‌کشد به «سربداران» شباهت دارد. سربداران هم گروهی از شیعیان خراسان بودند که به تأسی از رهبر مذهبی خود «شیخ حسن جوری» علیه اشغال خراسان توسط مغولان قیام کردند و سرانجام «سلسله ایلخانان» را منقرض و مغولان را از ایران راندند.

سربداران؛ یک سریال معمولی تاریخی - از جنس سریال‌هایی که حوادث یک مقطع تاریخی را با مایه‌های عشقی مخلوط می‌کنند تا یک مثلث عشقی تاریخی از آن استخراج کنند - نبود. سربداران داستان مبارزه مردم با اشغالگران بود و مجادله سه تفکر مذهبی:

تشیع انقلابی که با هیچ حکومت بیگانه‌ای سازش نمی‌کند (شیخ حسن جوری با بازی امین تارخ)،
تفکر مصلحت‌اندیش مذهبی ملی که حکومت گروهی از مغولان را که وزیر ایرانی دارند بر گروه دیگر ترجیح می‌دهد (خواجه قشیری با بازی محمدعلی کشاورز)
و تفکر سازشکار و فرصت طلبی که لباس مذهب بر تن کرده است (قاضی شارح با بازی علی نصیریان).

مجادله این سه تفکر سرنوشت مردم تحت اشغال را رقم می‌زند؛ خواجه قشیری اعدام می‌شود و شیخ حسن جوری؛ تبعید تا قدرت قاضی شارح که با بیگانه سازش کرده است افزون شود. اما در زمان فرستادن شیخ به تبعید، جرقه‌های نخست قیام رخ می‌نماید و سربداران قریه باشتین را آزاد می‌کنند.

به شکل مشابهی در «افسانه جومونگ» هم، زن کاهن و پیش‌گو (بانو یومیول که رأس مذهب باستانی است) گاهی در لباس سازشکاری با بیگانه ظاهر می‌شود و حکومت را به عدم حمایت و حتی خیانت به گروه‌های مقاومت مردمی(به سرکردگی ژنرال هموسو) تا مبادا همین حکومت کوچک باقیمانده هم به دست بیگانه حذف شود. اما در مقطعی دیگر همو با موج جدید مقاومت همصدا می‌شود و به پیروزی آنان کمک می کند. مذهب باستانی آنها البته متفاوت با تفکر عقلانی دنیوی و یا معنوی اخروی ادیان الهی است و مخالفت و مقاومت کاهن مذهبی هم به جهت آمیزه ای از «مصلحت» (عقلانیت دنیوی) و «تقدیر» (معنویت دینی) در ذهن کاهن شکل می‌گیرد.

لذا اگرچه جنبه معنوی این دو سریال به کلی متفاوت است اما چالش دو تفکر سازش/مقاومت را در قالب‌های مردمی، سیاسی و مذهبی به وضوح می‌توان دید. چالشی که بیان مذهبی آن در اندیشه شریعتی، چالش «تشیع علوی» و «تشیع صفوی» است. اندیشه‌ای که به آفرینش تئاترهایی چون «ابوذر»، «سربداران» و «نهضت حروفیه» - به عنوان سه تئاتر برجسته انقلاب اسلامی - انجامید.

منبع : مرغ سحری

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

اختلاف نظر آیت الله هاشمی با آیت الله خامنه ای درباره سریال سربداران