دارالمومنین سبزوار شهر دیرینه های پایدار ، یکی از مراکز کهن فرهنگی و تمدنی ایران زمین است که در فهرست 36 شهر مهم و اثرگذار ایران که هریک روزگاری پایتختی این کشور باستانی را برعهده داشته اند ، جای گرفته است.

به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه ، در این فهرست که  توسط یکی از نشریات تخصصی کشور در حوزه تاریخ ، هنر ، طبیعت و گردشگری و با استناد به 10 منبع معتبر تاریخی تهیه  و تنظیم شده است ، در پهنه گسترده ایران بزرگ (با احتساب کشورهای مستقل شده پاکستان ، افغانستان ، ترکمنستان ، ازبکستان ، ترکیه ، عراق و ...) در دوران قبل و بعد از اسلام ، 36 شهر تاریخی به عنوان پایتخت های مختلف این کشور در قرون متمادی معرفی شده اند که سبزوار ، تخت جمشید ، شیراز ، همدان ، اصفهان ، تهران ، مشهد ، تبریز ، کرمان ، گرگانج ، قزوین ، نیشابور ، ایذه ، آمل ، شوش و ... از آن جمله اند.

منبع :
36 پایتخت ایران در 3600سال

سه پایتخت ایران در خراسان رضوی

از نکات جالب توجه در این فهرست این است که از میان استان های خراسان رضوی ، شمالی وجنوبی که نیمه غربی خراسان قدیم محسوب می شوند و در ایران کوچک شده کنونی قرار دارند، تنها نام سه شهر سبزوار ، نیشابور و مشهد در ردیف پایتخت های قدیمی ایران به چشم می خورد و در این بین پایتختی هر یک از شهرهای سبزوار و نیشابور به نوبه خود از جنبه های خاص و با اهمیتی برخوردار است.

اهمیت پایتختی نیشابور در تاریخ ایران

دلیل اهمیت دوران پایتختی نیشابور این است که هر چند ایران در دوران قبل از ظهور اسلام پایتخت های با شکوهی نظیر تخت جمشید و پاسارگاد و ... را تجربه کرده است ، اما بعد از ظهور اسلام نیشابور اولین شهری بود که در زمان حکومت طاهریان به پایتختی ایران برگزیده شد.

 البته نیشابور این پایتختی را در دوره طاهریان با شهر مرو که امروزه در محدوده کشور ترکمنستان قرار دارد شریک بوده است. به گونه ای که ابتدا مرو پایتخت طاهریان بوده اما عبدالله بن طاهر پایتخت را بنا به بعضی دلایل سیاسی و نیز به دلیل خوش آب و هوا تر بودن نیشابور نسبت به مرو ، به نیشابور انتقال داده است.(منبع)  نیشابور سرانجام توسط حکومت صفاریان که یکی دیگر از حکومت های مستقل ملی ایران در سده های نخستین اسلامی بود فتح شد تا پایانی بر حکومت طاهریان باشد.

طاهریان سنی مذهب بودند و هر چند اغلب منش اعتدال گرایانه ای به لحاظ مذهبی داشتند اما بعضی منابع تاریخی خبر از دشمنی شدید آنان با شیعیان آل علی (ع) می دهند. (منبع) (منبع) از آنجایی که مذهب طاهراین سنی بود به تدریج شهر نیشابور را به یکی از مراکز مهم اهل سنت در خراسان تبدیل کردند .

از دیگر ویژگی های نیشابور در زمان پایتختی طاهریان این است که  بزرگترین و آبادترین شهر خراسان محسوب می شد که شکوه و شوکت این شهر در آن زمان در اکثر منابع تاریخی وصف شده و نام هایی نظیر ابرشهر و ایران شهر تعدادی از صفات نیشابور در آن دوران بوده است.

نیشابور همچنین برای مدت کوتاهی در حکومت صفاریان و نیز بعدها در دوره سلجوقیان نیز به عنوان پایتخت انتخاب شده است که در این دوره نیز پایتختی خود را با شهرهای مرو ، اصفهان ، کرمان و همدان شریک بوده است.

اهمیت پایتختی سبزوار در تاریخ ایران

دلیل اهمیت دوران پایتخی دارالمومنین سبزوار نیز در این است که پایتختی این شهر بر ایران مربوط به دوران حکومت ملی – مذهبی سربداران ، تشکیل دهندگان اولین حکومت شیعه 12 امامی ایران با منش حکومت مردم سالارانه می باشد.(منبع)

توضیح بیشتر آن که ، قیام سربداران با قیام خودجوش مردم تحت رهبری معنوی  شیخ خلیفه مازندرانی و رهبری سیاسی و نظامی پهلوان عبدالرزاق باشتینی که همه مذهب تشیع داشتند ، پس از بیرون راندن بیگانگان مغول از ایران ، به تشکیل حکومتی معروف در بخش هایی از ایران منجر شد.

نهضت سربداران سبزوار البته اولین قیام شیعه در ایران نبود بلکه قبل از آن حکومت هایی نظیر دیلمیان ، با مذهب شیعه در بخش های دیگری از کشور سر برآورده بودند ، اما ارزش منحصر به فرد سربداران سبزوار در شکل مردمی قیام و بعدها شکل دموکراتیک حکومت آنان است که حاکمان آن به شیوه ای غیرموروثی و براساس برخورداری از شایستگی های لازم توسط شورایی از بزرگان پایتخت انتخاب می شدند و اکثر آنان جزء جوانمردان ساده زیست و مردمی زمان خود بودند.

 بدین ترتیب سربداران سبزوار اولین حکومت شیعه 12 امامی ایران است که با روش دموکراتیک بر سر کار آمده و به حکومت پرداختند.

سربداران نیم قرن حکومت کردند و در تمام این مدت فقط تنها پایتخت آنان شهر سبزوار بود.

درباره تاریخ سبزوار:

به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه ، شهر تاریخی سبزوار که قدمت کشف شده فرهنگی و تمدنی آن به حدود 12 هزارسال قبل باز می گردد (منبع) ، در طول هزاره های پربار و پیوسته حیات خود ، همواره یکی از شهرهای مهم ایران زمین بوده است به طوری که حتی پژوهش های باستان شناسی در اطراف این شهر خبر از وجود تمدنی پیشرفته در عصر مفرغ یعنی حدود چندهزارسال قبل از میلاد می دهد که این تمدن ارتباطات فرهنگی گسترده ای با بعضی دیگر از تمدن های آسیایی زمان خود داشته است. (منبع) و همچنین در دوره پیش از ظهور اسلام که آیین زردشتی در میان ایرانیان رواج داشت ، آتشکده آذربرزین مهر به عنوان یکی از سه نیایشگاه اصلی ایرانیان دین دار در زمان امپراطوری ساسانی در دامنه کوه های ریوند در 35 کیلومتری شمال غربی سبزوار (این ناحیه امروز در محدوده سیاسی شهرستان تازه تأسیس داورزن در غرب سبزوار واقع شده) احداث شد.(منبع) که این خود گواه دیگری بر پیشینه فرهنگی ، مذهبی و تمدنی این ناحیه در دوران پیشین است.

کهن شهر سبزوار همچنین در همان ایام پیش از ورود اسلام به ایران رویدادهای بااهمیت دیگری را نیز تجربه کرده است که طبق منابع متعدد تاریخی نبرد ایرانیان و تورانیان و نیز نبرد رستم و سهراب دو پهلوان نامدار شاهنامه فردسی و سرانجام کشته شدن سهراب به دست رستم  از دیگر رویدادهای تاریخی این شهر است که هم اکنون آرامگاه و المانی از نبرد رستم و سهراب در شهر سبزوار وجود دارد. (منبع1) ، (منبع2)

شهر اساطیری سبزوار در دوران بعد از ظهور دین مقدس اسلام نیز ، کماکان جایگاه و پایگاه مهم فرهنگی و تاریخی خود را حفظ کرد به گونه ای که در قرون اولیه اسلامی که بیشتر با اسم شهر بیهق شناخته می شد یکی از مراکز اصلی و مهم تشیع در ایران بود. (منبع)

تا اینکه سرانجام سبزوار در قرن هشتم هجری شاهد شکل گیری جنبش عمیق مردمی و دینی سربداران شد ، که در اثر تلاش پی‌گیر رهبران آزاده،آگاه، مردم‌دوست و متدین آن منجربه‌ تشکیل دولت مستقل و ملی و شیعه‌ مذهب ایرانی(سربداران)در قسمتی‌ از خاک ایران(سبزوار)گردید.این‌ جنبش از لحاظ وسعت،بزرگ‌ترین‌ و از نظر تاریخی،مهم‌ترین جنبش‌ آزادی‌بخش خاورمیانه در قرن هشتم‌ هجری(چهاردهم میلادی)است که‌ برای نخستین بار بر ضد فرمانروایان‌ بیگانه و غارتگر مغول در ایران به وقوع‌ پیوست (منبع).

پایتختی مشهد در زمان افشاریه:

مشهد سومین شهر خراسان امروزی ایران است که بعد از نیشابور و سبزوار برای مدتی به پایتختی حکومت افشاریان برگزیده شد. و این پایتختی برای اولین به مشهد که تا آن زمان فقط به دلیل بارگاه امام رضا(ع) نقش یک شهر مذهبی را داشت ، اهمیت سیاسی و نظامی نیز بخشید.

کوچه پس کوچه پیوندها:

کلیک کنید:

جایگاه شهر اسفراین در نهضت سربداران