ضرورت احیای جاده تاریخی ابریشم از مسیر سبزوار

وبسایت منطقه ویژه اقتصادی سبزوار نوشت:

فاطمه خرم پور >>   جاده ابریشم تاریخ دیرینه دارد و در روند پیشرفت تمدن در جهان نقش مهمی ایفا کرده است .ارتباطات، زیر بنای تمدن هر جامعه است، تنها بر این پایه است که گردونه حیات یک جامعه به گردش در می آید و به آن رشد و بالندگی می بخشد راه ابریشم با گذر از چندین کشور بزرگ و گسترده، مهمترین پل پیوند میان اقوام و ملل آن روزگاران بوده، و سده هایی چند این بار سنگین تاریخی را بر دوش کشیده است. نام جاده ابریشم را اولین بار فردیناند فون ریشتهوفن دانشمند وجغرافی دان آلمانی در میانه قرن نوزدهم به کار برد .ظاهرا سبب این نامگذاری ،تجارت ابریشم به عنوان معروف ترین وسبک ترین وگرانبهاترین کالایی بوده که طی قرنها از طریق این جاده به چین رفته است .راهای دیگری نیز از جنوب به هند می رفته که به دلیل اهمیت نوع کالای کاربردی که در آن حمل می شده است نام آن کالا را می گرفته است مانند(راه ادویه )
ویا  راه های کاروان رو در روزگاران گذشته به نام «جاده شاهی» معروف بود، روزگاری دیگر جاده «شرق و غرب» نامیده می شد و امروز «جاده ابریشم».
در مورد کهن ترین تاریخ روابط مردم فلات ایران با سرزمین چین شواهد ،حاکی از آن است که در سده دوم پیش از میلاد چینیان آگاهی مسلمی از سرزمین های فراسوی کوههای باختر نداشتند اما پژوهشهای تاریخی نشان داده است که مردم چین بسیار پیش از این تاریخ آسیای غربی تماسهایی داشته اند مثلا از شباهت نزدیک میان کوزه های سفال پزی سیلک کاشان نشان داده می شود که این کوزه ها احتمالا خواستگاه مشترک داشته اند .،همچنین آرایش سفال احتمالا از ایران به چین می رود . این ارتباط فرهنگی از سده 8 و9 جلوه بیشتری پیدا می کند که نمونه بارز آن را در نوع آرایش خنجر ویراق اسب در شمال چین می بینیم . آغاز استقرارتبادلات فرهنگی میان ایران وچین را از طریق آسیای میانه که از این پس تعیین کننده نوع مبادلات شرق وغرب بود می توان مشاهده کرد این تاثیرات از 6000 ق.م افزایش می یابد .
در مورد مسیر تجاری معروف به جاده ابریشم که از طریق آسیای میانه عامل انتقال ونفوذ فرهنگ بوده اشاره خاصی در دست نداریم . که تا پیش از دوره سلوکی تجارت ابریشم مستقیم ومنظم با سرزمینهای دور دست که در مسیر خود از آسیای میانه می گذشته وجود داشته است . اما می توان گفت نماینده خاقان چین، نخستین‌بار و در زمان مهرداد دوم اشکانی، رابطه با ایران را آغاز کرد و ایرانیان نیز به عنوان تنها مشتریان کشور چین، ابریشم را به کم‌ترین قیمت خریداری کرده و با بالاترین قیمت به رومی‌ها فروختند.
از کشفیات پازیریک واقع در کوههای آلتای چین بر می آید که در دوره هخامنشی راه بازرگانی در میان شرق وغرب از نقاط شمالی تر می گذشته است .در این جا می توان نفوذ تمدن ایرانی را در طرحهای جانوران وسواران وآرایش فرش گره دار دید اما گلدوزی روی پارچه های ابریشمی که از تپه گورستان پنجم سیلک بدست آمده وآینه مفرغی، بدون تردید نشانه های تجارت اشیای تجملی با چین در پایان سده سوم و چهارم ق.م است. بطور کلی باید ذکر کرد که شباهت موجود در آثار هنری نشانه این است که چین وایران وارث مشترک سنت نواحی میانه آسیایی است، نه دریافت کننده نفوذ مستقیم ایران بلکه نفوذ بارز این امر را در طرحها ومایه های چینی می توان دید که بر آثار صحرا گردان منطقه در سده های 4 و5 ق.م نمود می یابد .اما چین نیز در قبال صادرات فرهنگی پاره ای از هنر سکایی را جذب می کرده است .این طرح مایه ها شامل ،شمشیرها ،پیکانها ،چاقوها ومجموعه ای از نقشهای جانوران که برجسته ترین آنها نقش گوزن بوده است . ارتباط چین وایران از دوره سلوکی بخصوص در دوره پارتی ها از تاریکی تاریخ بیرون آمده وبا ثبت شدن گزارشات سفرهای هیئت های چینی به دربار شاهان پارت در تاریخ نمود پیدا می کند .    
. در سلسله تانگ در قرن 7 تا قرن 9 میلادی تبادلات چین و کشورهای غربی از طریق جاده ابریشم بسیار شکوفا بود . پرندگان و حیوانات کمیاب ، عطر ، مروارید ، وسایل شیشه ای و سکه های طلایی و نقره ای کشورهای غربی و موسیقی ، رقص ، غذا و لباس آسیای غربی و مرکزی وارد چین شد . در این ضمن ، فرآورده ها و فنون چین مانند ابریشم ، فن کاغذ سازی ، فن چاپ ، ظروف لاکی ، چینی ، باروت و قطب نما از طریق جاده ابریشم به مناطق مختلف پخش شد و برای توسعه تمدن جهان سهم بزرگی ادا نمود

مسئولیت تأمین امنیت و رفاه کاروان ها در جادة ابریشم ، از جیحون به سوی ایران ، از زمان اشکانیان به عهدة حکام ایرانی بود. ایزیدور خاراکسی ، اندکی پیش از میلاد و اوایل قرن اول میلادی ضمن ارائه فاصله های منزلگاه ها (شهرها و روستاها و کاروانسراها)ی سرزمین های تحت فرمانروایی اشکانیان ، از انطاکیه تا مرز هند، که جمعاً معادل3432 کیلومتر می شود، 136 منزلگاه خدماتی (کاروانسرا) برای کاروانیان را شمرده است .امروزه در ایران در طول راههای اصلیِ جادة ابریشم ، به فاصلة یک منزل ، آثار کاروانسراهایی دیده می شود که اغلب یا قدیمی اند یا بر بقایای کاروانسراهای پیشین بنا شده اند .مانند کاروانسراهای فراوانی که در اطراف شهر کهن  سبزوار مشاهده می شود.

پس از تشکیل دولت صفوی وبسته شدن راه ماوراءالنهر به دست ازبکان و راه آسیای صغیر به دست عثمانیان ، موانع بزرگی بر سر این راههای تجاری پدید آمد و جادة ابریشم دیگر به صورت سابق وجود نداشت . با این همه ، تولید و صدور ابریشم متوقف نشد زیرا دولت صفوی ، با تولید ابریشم و بافته های ابریشمی در ایران ، رقیب چینیان شده بود. صفویان از 907 تا 1134 از هرات تا بغداد را تحت سلطه داشتند. پس از آن بر اثر تغییر شرایط جهانی در امور داد و ستد و حمل و نقل ، وضع راهها نیز به کلی تغییر کرد .
در تاریخ یعقوبی می خوانیم که ابریشم مرو، قابل مقایسه با تمام محصولات چین و حتی به مراتب بهتر از آن بوده است. جاده ابریشم در ایران بر اساس محور شرقی_غربی به خراسان امروز وارد شده و از مسیر شهرهای توس ، سبزوار، شاهرود، دامغان، سمنان به ری باستان می رسیده است و از ری که شهری بزرگ بود به سوی قزوین و از آنجا به دو شاخه تقسیم می شده است.
هردوت، گزنفن، کتزیاس، دماراتوس، تیمستوکلس، آریانوس، استرابو، اسکیلاکس دریانورد یونانی، اسکندر و نئارخوس دریانورد معروفش و بسیاری دیگر در عهد باستان از ایران دیدن کرده اند. پس از اسلام، ابن بطوطه، ابن حوقل مقدسی و در دوران معاصر، دلاواله شاردن، دپولا فوآ، پولاک، کمپفر کارلاسرنا، گوبینو و شماری دیگر به ایران آمدند. ثمره دیدار آنها در «سفرنامه ها» به عنوان ارزشمندترین منابع اطلاعات ما از گذشته گرد آمده است.
احیای جاده ابریشم منافع گسترده ای را برای ایران و چین به ارمغان می‌آورد و نقش ژئوپلتیک ایران را به‌عنوان چهار راه تجاری و سیاسی جهان بیش از گذشته تثبیت ‌می‌کند.
 در سالهای اخیر ، " طرح مطالعه جدید جاده ابریشم " مطروحه سازمان یونسکو این جاده را " جاده گفتگو " قلمداد کرده است تا به پیشبرد گفتگو و تبادلات کشورهای شرق و غرب مساعدت کند
در حال حاضربا توجه به کشورهای اطراف می توان  میزان صادرات و واردات را با احیای جاده ابریشم وجاده های ترانزیتی  افزایش داد به طوریکه شاهد پیشرفت عظیمی در عرصه واردات وصادرات باشیم واز آنجایی که سبزوار جزو شهرهایی است که همواره در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است ومسافران زیادی را در طول سالها به خود دیده است با فراهم نمودن امکاناتی نظیر احیای جاده ابریشم ومنطقه ویژه اقتصادی شاهد پیشرفتی بزرگی در عرصه اقتصادی خواهیم  بود .

 

منبع: وبسایت منطقه ویژه اقتصادی سبزوار

 

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

قلم زنی و میناکاری هنرهایی خوش آتیه و نوپا در سبزوار

نظرت را بنویس
comments
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما