استاد محمد تقي شريعتي، مفسر قرآن، درسال ۱۲۸۶ (ه.ش) در روستاي «مزينان» از توابع سبزوار به دنيا آمد. پدرش، شيخ محمود و پدر بزرگش، آخوند ملاقربانعلي، از شاگردان برجسته ملاهادي سبزواري، حکيم و فيلسوف شهير و ممتاز عصر خويش است.

سي و يك فروردين 1366 بزرگمرد عرصه دين و انسانيت از جهان مادي رخت بر بست.

خواندن و نوشتن را در مکاتب محلي آموخت و مقدمات صرف و نحو را در مدرسه مزينان و نزد پدر فراگرفت. وي در زندگي نامه خود درباره شدت علاقه اش به تحصيل مي نويسد: «پدرم با حسن ظن که به هوش و استعداد من داشت و آينده درخشاني را برايم پيش بيني مي کرد آن توانايي مالي را در خود نمي ديد که مرا به مشهد بفرستد ولي اصرار و الحاح متوالي و شديد من که گاهي به گريه و زاري مي کشيد آن مرحوم را راضي کرد و در سن چهارده يا پانزده سالگي با هشتاد ريال خرج سفر حرکت کردم و بعد از ۹روز با گاري مسافري وارد اين شهر شدم و به تحصيل پرداختم.

خوب به خاطر دارم که نخستين بار که مي توانستم براي آينده خود فکر کنم و اولين اميد و آرزويي که در مغز کوچکم وارد شد، اين بود که مبلغ ديني شوم با ورود به مشهد اين آرزو قوت يافت تا به حد عشق رسيد.» وي در ادامه مي نويسد:« کتب ادبي را با دقت زياد مي آموختم به طوري که هر کتابي را بعد از خواندن، درس مي دادم.

نوع آقايان طلاب اغلب کتاب هاي درسي را تا آخر به درس نمي روند و بعضي کتب را به کلي نمي خوانند ولي من جميع آنها را از ابتدا تا انتها مي خواندم و هيچ کتابي را هم ترک نمي کردم حتي وسواس در من پيدا شده بود که براي حصول اطمينان دوبار درس مي گرفتم و از جمله حاشيه ملاعبدا... و قسمتي از مغني و مطول را دوبار و هرکدام را نزد دو استاد خوانده ام و اين امر عادي شد که به کتب غيرادبي نيز سرايت کرد چنانچه مکاسب را خدمت مرحوم آقاي حاج ميرزا حسن ارتضاء رحمة ا... عليه و بعد از اول تا آخر تمام مکاسب را در محضر حضرت آيت ا... فقيه سبزواري آموختم.»

استاد محمد تقي شريعتي در مشهد از درس ملاهاشم قزويني، اديب بزرگ، اديب ثاني، کاظم دامغاني و ميرزا احمد مدرس بهره برد.

وي از سال ۱۳۰۹ علاوه بر شرکت در درس خارج حوزه در مدارس ملي شرافت، ابن يمين، فردوسي و دانشسراي مقدماتي به تدريس ادبيات عربي و دروس ديني پرداخت. او درباره اين مرحله از زندگي اش مي نويسد: «باري از آغاز به امر تبليغ و تعليم عشق زيادي داشتم و چون در اين کشور ستمديده اوضاع ناگوار پيش آمد که دستگاه روحانيت برچيده و تبليغ و تدريس معارف دين تعطيل و مجامع مذهبي ممنوع شد و از طرفي از حيث معاش بعد از فوت پدرم در مضيقه عجيب افتاده بودم و ضمنا بايد اعتراف کنم که ارتزاق از طريق مشاغل ديني را هم از همان ابتدا نمي پسنديدم و نوکري دولت را حتي الامکان نمي خواستم بپذيرم، روي همه اين جهات با حقوق بسيار بسيار ناچيزي ساعات درسي در مدارس ملي قبول کردم تا هم قوت لايموتي به دست آورم و هم به مقدار اندکي وسيله ترويج و تبليغ داشته باشم.»

وي از سال ۱۳۲۰ جلسات تفسير قرآن را در خانه خود يا دوستانش برگزار مي کرد و در سال ۱۳۲۳ کانون نشر حقايق اسلامي راتاسيس کرد. انگيزه تاسيس کانون نشر حقايق اسلامي بازمي گردد به شرايط ويژه اي که جنگ جهاني دوم براي ايران به وجود آورده بود در شهريور ۱۳۲۰ ورود ارتش سرخ به بسط و نفوذ تفکر ماترياليستي منجر شد و فعاليت هاي فرهنگي شوروي چه در انجمن «وکس» که بسياري از دانش آموزان و دانشجويان را به خود جذب کرده بود و چه در حزب توده که مدعي پيرو تفکر مارکسيسم - لنينيسم است، موج جديدي از تفکر ماترياليستي را در ايران خاصه شمال شرق ايران و خراسان به راه انداخت. اين تفکر با ايدئولوژي جديد بسيار مورد توجه جوانان، تحصيل کردگان، مردم محروم و ستمديده قرار گرفت، در اين زمان، استاد شريعتي با آشنايي به شرايط فکري حاکم بر مشهد موج جديدي از تفکر اسلامي به راه انداخت تا به کمک آن به مقابله جدي با دو انديشه رايج يعني از يک سو تحجر و از سوي ديگر طرفداران تفکر ماترياليستي برآيد. به اين شکل بود که جناح نوگراي ديني در خراسان به رهبري وي تشکيل و روز به روز بر منزلتش افزوده شد. تشکيل مجالس مذهبي توسط وي، تفسير قرآن و نهج البلاغه براي اولين بار در مشهد، تشکيل جلسات مناظره پس از هر سخنراني، تغيير فرم در برگزاري مراسم تاسوعا و عاشورا و ... از نمونه مواردي بود که به آن پرداخته مي شد.

استاد شريعتي در سال ۱۳۳۱ همراه با دکتر صديق، حاجي عابدزاده از نامزدهاي جمعيت هاي موتلف اسلامي مشهد براي شرکت در مجلس هفدهم بود. اين انتخابات دو مرحله اي بود و در دور اول استاد شريعتي از افرادي بود که راي آورد اما انتخابات مشهد در پي اعمال نفوذ دربار در دور دوم باطل اعلام شد. در همين سال به همت آيت ا... حاج سيد رضا زنجاني، عباس رادنيا، رحيم عطايي، «نهضت مقاومت ملي» تاسيس شد. جلسات کانون، يکي از پايگاه هاي عمده و مهم نهضت مقاومت ملي در مشهد محسوب مي شد. استاد محمد تقي شريعتي در سال ۱۳۳۶ به دليل همکاري با نهضت مقاومت ملي نزديک به ۲ماه بازداشت شد و کانون نشر حقايق اسلامي هم تا سال ۱۳۳۹ تعطيل شد. طي سال هاي ۱۳۳۶ تا ۱۳۳۹ که کانون تعطيل بود، جلسات تفسير قرآن استاد در منزل آيت ا... العظمي ميلاني برگزار مي شد. همچنين در همين سال ها به تدريس تفسير قرآن و نهج البلاغه در دانشکده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه فردوسي پرداخت. سال ۱۳۳۹ کانون فعاليت خود را از سر گرفت. استاد محمد تقي شريعتي در سال ۴۱ از خدمت در آموزش و پرورش خراسان بازنشسته شد و پس از آن در ماه هاي رمضان سال هاي ۱۳۴۴ و ۱۳۴۵ در مسجد هدايت تفسير قرآن مي گفت. وي بين سال هاي ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۱ در حسينيه ارشاد سخنراني مي کرد. وي در سال ۵۱ دستگير شد و يک سال ونيم در زندان قزل قلعه حبس بود تا در ۲۸ مرداد ۱۳۵۲ از زندان رهايي يافت و از اين به بعد به دليل کهولت سن کمتر در امور سياسي شرکت مي کرد تا اين که عاقبت پس از يک عمر مجاهدت در ۳۱ فروردين سال ۱۳۶۶ دار فاني را وداع گفت و در حرم مطهر امام رضا(ع) دفن شد. تلاش هاي مجاهدانه و دلسوزي هاي استاد محمد تقي شريعتي براي ارشاد و آگاه کردن نسل جوان به حدي گسترده و موثر بود که به «سقراط خراسان» شهرت يافته بود.

سال شمار زندگی استاد محمد تقی شریعتی مزینانی:

1286 شمسی:تولد در مزینان،از دهستانهای بزرگ بخش داورزن شهرستان سبزوار.

1286-1306:تحصیل علوم مقدماتی نزد پدرشان مرحوم شیخ محمود شریعتی مزینانی.

1306-1307:ورود به مشهد برای ادامه تحصیلات دینی در حوزه علمیه مشهد.

1309-1313:تدریس در دبستان ملی شرافت،تکمیل تحصیلات رسمی حوزه تا سطح(مطول،شرح لمعه و قوانین)در محضر اساتیدی چون:مرحوم آقا شیخ هاشم قزوینی،ادیب بزرگ،ادیب ثانی،کاظم دامغانی،حاج مبرزا محمد مدرس.

1312:تولد فرزندش دکتر علی شریعتی مزینانی و خروج از لباس روحانیت.

1314-1320:تدریس در دبستان ابن یمین،نظامت و کفالت آن دبیرستان (روزانه و شبانه) آشنایی با دانش های جدید،ترجمه کتب از عربی به فارسی.

1320(پس از شهریور): تدریس ادبیات فارسی،عربی،شرعیات،در دبیرستانهای شاهرضا و فردوسی و دانشسرای مقدماتی.

1320(نیمه دوم): آغاز جلسات تفسیر قرآن به صورت سیار در منازل،مبارزه علمی و مناظره با توده ای ها،انتشار کتاب درسی«اصول عقاید و اخلاق شریعتی».

1323:تاسیس کانون «نشر حقایق اسلامی» واقع در چهار باغ مشهد و تمرکز جلسات سیار در آن محل.

 

1326(اسفند ماه):انتشار«کارنامه کانون نشر حقایق اسلامی»نشریه یکم.

1327:سخنرانی های هفتگی درباره«فایده و لزوم دین» در رادیو مشهد،که بعدا با همین نام منتشر شد.

1330:همکاری با «جمعیت های موتلفه اسلامی» در جهت کوشش برای انتخاب وکلای حقیقی و شایسته برای دوره هفدهم مجلس شورای ملی.

1331:استاد شریعتی به همراه دکتر صدیق،شیخ محمود حلبی،حاجی عابدزاده،از کاندیداهای جمعیتهای موتلفه اسلامی مشهد مقدس برای شرکت در مجلس هفدهم هستند.در دور اول استاد رای می آورد،اما انتخابات مشهد به دلیل اعمال نفوذ دربار در دور دوم باطل اعلام میشود.

تشکیل سازمان مقاومت ملی(جمعیتهای موتلفه اسلامی،حزب ایران،کلوپ مصدق،طرفداران جبهه ملی و حزب زحمتکشان) در اعتراض به دولت قوام و برکناری دکتر مصدق و اعلان تعطیلی عمومی به حمایت از دکتر مصدق.

1332: سازماندهی میتینگی در حمایت از دکتر مصدق در ایوان مقصر در مسجد گوهر شاد.در این سخنرانی استاد شریعتی با اشاره به واقعه جنگ خندق و ابتکار سلمان فارسی، آنرا به نهضت ملی نفت و دکتر مصدق تشبیه مینماید.در پایان این میتینگ، قطعنامه ای صادر میشود که طی آن خیابان فوزیه به سی تیر تغییر نام میدهد.

* به دنبال پیشنهاد مصدق مبنی بر انحلال مجلس هفدهم،کانون نشر حقایق اسلامی و دیگر جمعیتهای مذهبی رفراندمی در مشهد برگزار میکنند و طی آن از تصمیم مصدق حمایت میکنند.

* در پی درگیری ها و بالاگرفتن اختلافات میان آیت ا... کاشانی و دکتر مصدق، کانون نشر حقایق اسلامی حمایت خود را از دکتر مصدق اعلام می نماید.

* تاسیس «نهضت مقاومت ملی» به همت آیت ا... حاج سیدرضا زنجانی،عباس رادنیا،رحیم عطایی و... که کانون نشر حقایق اسلامی یکی از کمیته های ایالتی این نهضت بود.جلسات کانون،یکی از پایگاههای عمده و مهم نهضت مقاومت ملی در مشهد محسوب می شد.

1333:برگزاری مراسم سالگرد 30 تیر با هدایت کمیته ایالتی خراسان- نهضت مقاومت ملی.اعلام تعطیلی و اعتصاب عمومی و پخش اعلامیه در شهر و آتش زدن در کنسولگری انگلیس در مشهد.

1336:دستگیری و بازداشت به دلیل همکاری با «نهضت مقاومت ملی» و در نهایت تعطیل شدن کانون نشر حقایق اسلامی.

1337-1339:تشکیل جلسات تفسیر و سخنرانی در منزل آیت ا... سید محمد هادی میلانی(ره).تدریس تفسیر قرآن و نهج البلاغه در دانشکده ادبیات و معارف اسلامی مشهد و موسسه وعظ و تبلیغ تا سال 1340.

1339:بازگشایی کانون و تجدید فعالیتهای تبلیغاتی و فرهنگی آن.

1339-1341:سفر فرزندش «علی» به پاریس برای ادامه تحصیلات عالیه و اخذ دانشنامه دکتری.

 

1340(3تیر،عاشورای1381هجری):حرکت دسته ای شکوهمند با ترتیب خاص از کانون به سوی حرم مطهر رضوی(ع) و سخنرانی استاد در روز عاشورا.

1341(23 خرداد،عاشورای سال 1382 هجری):حرکت دسته جمعی عده کثیری از مردم به عنوان عزاداری سیدالشهداء(ع) مانند سال قبل و ممانعت از سخنرانی استاد.

1341(آبان ماه):بازنشسته شدن از خدمت در آموزش و پرورش خراسان.

1342(خرداد،محرم سال 1383 هجری):جلوگیری از برگزاری مراسم سوگواری هر ساله در روز عاشورا و تعطیل شدن کانون از طرف عوامل رژیم.

1343(بعد از تعطیل شدن کانون):قبول دعوت حسینیه ارشاد برای سخنرانی در آن موسسه.

1343-1344:ایراد سخنرانی و تفسیر قرآن در مسجد هدایت تهران در ماه رمضان به جای آیت ا... طالقانی که در بازداشت بودند.

1344-1345:سخنرانی هفتگی به مدت 23 جلسه پیاپی در شبهای جمعه درباره «خلافت و امامت» به استناد قرآن مجید در حسینیه ارشاد.

1345(23آذر،23دی):تفسیر قرآن در ماه رمضان 1386 قمری به اصرار آیت ا... طالقانی در مسجد هدایت با حضور ایشان.

1346(شهریور):انتشار نخستین چاپ «تفسیر نوین» به مناسبت هزاروچهارصدمین سال بعثت پیامبر گرامی اسلام از سوی «شرکت سهامی انتشار».

1346-1347:مراجعت به مشهد،دایر شدن جلسات تفسیر قرآن به صورت سیار در منزل،تحقیق در مورد «وحی و نبوت».

1349(تیر ماه):انتشار کتاب«وحی و نبوت در پرتو قرآن» در مشهد.

1351(17 آبان،برابر با عید فطر 1392 هجری):آخرین سخنرانی در حسینیه ارشاد و تعطیل شدن حسینیه توسط ساواک.

1352-1353:دستگیر شدن و یک سال و اندی زندانی به سبب پنهان زیستی دکتر علی شریعتی.

1356:درگذشت مشکوک دکتر علی شریعتی در تاریخ 29خرداد در لندن و آغاز اندوه جانکاه پدر و شکیبایی خداپسندانه.

1358(16 فروردین):سخنرانی در حسینیه ارشاد پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تاریخ 16 فروردین.

1358-1360:ایراد سخنرانی در رادیو به مناسبتهای مختلف.

1366:درگذشت استاد محمد تقی شریعتی مزینانی در تاریخ 31 فروردین.

 منبع: خبرگزاری بسیج