نگاهی به پهنه بندی خطر سیل در شهر سبزوار + نقشه

پهنه بندی خطر سیل در سبزوار

سيل به عنوان يكی از مهيب ترين بلايای طبيعي شناخته شده در جهان است که هر ساله تلفات جاني و خسارات مالي بسیاری را به کشورهای مختلف تحمیل می کند به طوری که از 390000 نفری که از سال 1988 تا 1997 در اثر بلاياي طبيعي در جهان كشته شده اند، حدود 58 درصد مربوط به سيلاب، 26 درصد در اثر زلزله و 16 درصد در اثر طوفان و بلاياي ديگر بوده است.

جالب است بدانید خساراتی که در اين 10 سال بلایای طبیعی به اقتصاد جهان وارد کرده اند حدود 700 ميليارد دلار بوده است كه بخش قابل توجهی از این هزینه یعنی 33 درصد  این  خسارت ها  را سیل و سیلاب های فصلی به  جوامع تحمیل کرده است.

نكته نگران كننده در اين رابطه ، روند افزايشي تلفات و خسارات سيلاب در جهان در دهه هاي اخير بوده است. اکثر دانشمندان دلایلی مانند افزايش جمعيت و تغییر کاربری دشت ها و مراتع، تغييرات هيدرو سيستم ها و اثرات مخرب فعاليت هاي انساني را عامل تشدید تلفات و خسارات این مخاطره ی طبیعی می دانند.

به زعم عمده ی محققان بخش قابل توجهی از مناطق مسکونی کشور ما نیز در معرض خطر بروز سیل قرار گرفته اند و بی شک در این میان شهر سبزوار نیز از این خطر در امان نیست.

حال اگر بخواهیم مناطق مختلف شهر را از نظر خطر قرار گرفتن در معرض وقوع سیلاب احتمالی مشخص کنیم تا در هنگامه ی بروز این مخاطره ی طبیعی بتوانیم خسارات و تلفات ناشی از آن را تقلیل دهیم باید به نقشه های پهنه بندی سیلاب در جغرافیای طبیعی سبزوار رجوع کنیم، نوشتار ذیل بر آن است تا با نگاهی دوباره به مناطق پرخطر شهر سبزوار ضمن هشدار به مسئولین  نسبت به خطرات احتمالی که شهر و توده مردم شهرنشین  را تهدید می کند، پیشنهاداتی در جهت مدیریت تراکم جمعیت و توسعه شهری به سوی مناطق امن از حیث وقوع احتمالی سیل داشته باشد.


مقاله

رشد جمعیت، توسعه شهری و صنعتی شدن جوامع، تاثیرات نامطلوبی در هیدرولوژی حوضه ی آبریز مناطق می گذارد و موجب تشدید سیلاب ها، افزایش آلودگی در قسمت پایاب، کاهش جریان های پایه و کاهش تغذیه ی آب های زیرزمینی می گردد. به بیان دیگر تحولات هیدرولوژیک ناشی از شهرسازی و نحوه ی کاربری اراضی حوزه های شهری را می توان به اختصار چنین خلاصه نمود: تغییر حجم کل رواناب، تغییر میزان تغذیه ناشی از بارش، تغییر حداکثر آبدهی سیلاب و تغییر کیفیت آب.

اکثر شهرهای ایران در خروجی حوزه ها بنا شده اند و شهر سبزوار نیز از این امر مستثنی نیست. افزایش سطوح نفوذ ناپذیر که ناشی از شهرسازی و احداث ساختمان بر خاک های نفوذپذیر است، طبعاً از سطوح نفوذپذیر حوضه که قادر به جذب بخشی از بارندگی است کاسته و در نتیجه بر حجم کل رواناب شهر افزوده است.

روند افزایش سیل در 5 دهه ی گذشته نشان می دهد که تعداد وقوع سیل در دهه 80 نسبت به دهه ی 40 تقریباً 10 برابر شده است. مهار طغیان و سیلاب مستلزم آشنایی مطلوب به نحوه ی عملکرد سیستم هیدرولوژیکی منطقه است. پهنه بندی خطر سیل، در واقع ابزاری اساسی برای مدیریت کاهش خطرهای سیل است و وسیله ای قانونی در دست دولت و مسئولان برای کنترل و مدیریت کاربری اراضی و برنامه های توسعه همزمان با کاهش خطرهای سیل و حفاظت محیط زیست است.


 
نقشه ی پهنه بندی خطر سیلاب

 


نقشه ی ارزیابی خسارت ناشی از وقوع سیل


 
نقشه خطر سیل می تواند در تعیین مکان های توسعه استفاده شود تا از ریسک آسیب پذیری مردم و خسارت کاربری ها بکاهد.

نقشه آسیب پذیری منطقه، وضعیت ساختمان ها نسبت به سیل را نشان می دهد و بیان می کند که در قسمت هایی که آسیب پذیری درجه ی بالایی دارد، باید عملیات کنترل سیلاب و سیستم های هشدار دهنده سیلاب در نظر گرفته شود. نقشه نهایی پهنه بندی سیلاب نشان داد که حدود 15% از شهر در پهنه خطر خیلی زیاد ، 45% در پهنه خطر زیاد ، 25% در پهنه خطر نسبتاً کم و 15% در پهنه ی کم خطر از لحاظ سیل گیری قرارا دارند. طبق نقشه ی ارزیابی خسارت بیشترین خسارات مربوط به مناطقی است که از بافت فرسوده، مصالح غیر استاندارد و نامقاوم برخوردارند، این مناطق بیشتر در بافت قدیمی شهر مشاهده می شوند که مقر اولیه شهر محسوب می شود.

این مناطق گرچه از تراکم مسکونی کمی برخوردارند و رشد عمودی چندانی ندارند اما تراکم جمعیت در آنها بیشتر از مناطق نوساز شهر می باشد. به طور کلی می توان اظهار داشت که نقشه های پهنه بندی خطر سیلاب به مدیریت غیرسازه ای سیل کمک می کنند و به برنامه ریزان این امکان را می دهند تا بخش های امن تر از نظر سیل خیزی را برای توسعه انتخاب کنند.

منبع: دکتر ابوالقاسم امیراحمدی، دکتر ابوالفضل بهنیافر، مجید ابراهیمی، 1390.

 

با سپاس از الهه رامشینی جهت همکاری در تهیه این مطلب

 

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

سبزوار می تواند الگوی توانمندسازی سکونت گاه های غیررسمی کشور باشد

نظرت را بنویس
comments

آیدا

من بازم مطلب راجب مخاطرات طبیعی سبزوار میخام،از کجا گیر بیارم؟؟

رامین

دکتر امیر احمدی یک ......... به تمام معناست. بهش بگین اینا رو رامین نوشته.
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما