کمال الدین ملاحسین واعظ کاشفی از دانشمندان بلند آوازه و معروف قرن نهم هجری بوده است که در ناحیه بیهق (سبزوار امروزی) تولد یافته و در بزرگسالی در هرات افغانستان به کار و زندگی مشغول شده است.
وی با اینکه یکی از علمای بزرگ شیعه و از سخنوران نامور ادبیات عاشورایی محسوب می شود ، لیکن به دلیل خُلق خوش ، فکر باز و جهان بینی گسترده ای که داشت ، موفق شد با برخی علما و دانشمندان بزرگ اهل سنت نظیر شیخ جامی و علیشیر نوایی که با او هم دوره بودند ، نیز ارتباطات نزدیک و خوبی برقرار کند.
اما همین ارتباط و دوستی او با برخی علمای اهل سنت و سکونتش در شهر هرات که در نظر عموم مردم ، حاکمان آن شهر سنی مذهب بودند ، سوء ظن شیعیان حساس شهر زادگاهش سبزوار را نسبت به شیعه یا سنی بودن او برانگیخت.
همین موضوع باعث شد همشهریانش در شهر سبزوار بخواهند وی را مورد آزمون قرار دهند. و بدین ترتیب ماجرایی جالب اتفاق افتاد که کتاب تاریخ علمای خراسان آن را به شکل زیر شرح می دهد :
«وقتی ملا حسین کاشفی از هرات به سبزوار برگشت چون متهم به تسنن شده بود ، به همین علت در یکی از مجالس سخنرانی ، هنگامی که کاشفی بر فراز منبر مشغول پند و اندرز به مردم بود ، پیرمردی از محبان و شیعیان اهل بیت عصمت وطهارت (ع) به یکباره ، از زمین برخاسته و در حالی که بر عصای خود تکیه کرده بود تا برای روشن شدن مذهب واقعی کاشفی ، سئوالی از ایشان بپرسد ، تصادفاً سخن کاشفی به اینجا رسید که جبرئیل دوازده هزار مرتبه بر پیغمبر اکرم (ص) نازل شده است.
پیرمرد هم که منتظر فرصتی مناسب بود ، وقت را غنیمت شمرده و پررسید : ای شیخ ! بگو بدانم ، جبرئیل چند مرتبه برحضرت علی (ع) نازل گردید؟
کاشفی هم که متوجه شده بود که سئوال پیرمرد به منظور آزمایش عقیده ی او می باشد ، در ابتدا متحیر شد که اگر درپاسخ بگوید جبرئیل برعلی (ع) نازل نشده ، در این صورت ، اهل سبزوار که از شیعیان و محبان علی (ع) هستند ، او را سنی دانسته و پیرمرد هم عصای خود را بر سر او خواهد کوفت . لذا بعد از لحظه ای سکوت ، آخرالأمر گفت : جبرئیل بیست وچهار هزار مرتبه بر حضرت علی (ع) نازل شده است.
پیرمرد باز سئوال کرد : برای مدعای خود ، آیا دلیلی داری یا برای دلخوشی من ، چنین جوابی دادی ؟ کاشفیگفت : از روی دلیل چنین سخنی را گفته ام. و دلیل من حدیث پیامبر(ص) می باشد که فرمود :« «اَنَا مَدینَهُ العِلم وَ عَلیُ بابُها» . بنا براین هرگاه جبرئیل ، دوازده هزار مرتبه از در شهر ، وارد شود ، بناچار دوازده هزار مرتبه هم باید از آن خارج شود.
مردم و مستمعین از حاضر جوابی کاشفی ، تعجب کرده و پس از این با مرحوم واعظ کاشفی رفتا نیکی داشتند.
در کتاب احسن التواریخ نیز همین حکایت به صورتی مختصرتر چنین بیان شده است :
 «روزی او [کاشفی] در سبزوار مشغول وعظ و سخنرانی بود و اتفاقاً موضوع صحبتش درباره نزول جبرئیل امین برپیامبر(ص) و کیفیت و کمیّت این مسأله بود. حدیثی را خواند که دلالت می کرد دوازده هزار بار جبریل بر حضرت رسول(ص) نازل شده است.
در این هنگام ، شخصی از میان جمعیت حاضر بلند شده ، بر اساس سوءظن که نسبت به تشیّع علامه داشت پرسید : درباره ی پیامبر(ص) همه نزول جبریل را قبول دارند ؛ بگو چند بار بر حضرت امیرالمومنین علی (ع) نازل شد؟ علامه کاشفی ، طبق مهارت و حضور ذهنی که در مناظرات علمی داشت ، بالبداهه در جواب می گوید : بیست و چهارهزار بار .
آن شخص می پرسد : دلیلت چیست ؟ جواب می دهد ، به دلیل حدیث معروف : «اَنَا مَدینَهُ العِلم وَ عَلیُ بابِها»
و بدیهی است که هربار جبریل بر حضرت پیامبر اکرم (ص) نازل می شد دوبار بر حضرت علی (ع) نزول می یافت ، باری حین ورود و دفعه دوم زمان خروج.»
گفتنی است ملاحسین واعظ کاشفی چندین اثر ارزشمند در ادبیات ، علوم دینی ، ریاضیات ، نجوم ، اخلاق ، حدیث و سیره پیامبر و ... از خود برجای گذاشته است. اما بی شک معروف ترین اثر او ، کتاب "روضه الشهداء" است .
این کتاب که در ذکر مصیبت اهل البیت و واقعه کربلا می باشد ، پس از تألیف شهرت بسیار یافت و در مجالس تعزیت شهیدان کربلا خوانده می شد و هنوز هم از ان استفاده می گردد و از روی نام همین کتاب ، مجالس مرثیه و عزای امام حسین (ع) در سراسر سرزمین های اسلامی به روضه خوانی معروف شدند و مرثیه خوانان نیز به تدریج ، به روضه خوان شهرت یافتند.
منابع :
1-    تشیع در خراسان عهد تیموریان / عبدالمجید ناصری داوودی / ناشر : بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی / 1378 / ص 155 و 156
2-    سبزوار شهر دانشوران بیدار / محمود بیهقی / انتشارات دامینه / 1379 / صفحات 74 الی 81
3-    سیمای سبزوار سرزمین سربداران / محمدابراهیم احمدی / انتشارات نبوغ / 1375 / صفحات 138 الی 139

کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید :
تأثیر علمای بیهق در گسترش تشیع در ایران