منطقه سبزوار بزرگ در غرب خراسان رضوی یکی از نواحی کهن ایران است که بیشتر شهرت آن به واسطه هویت اصیل تاریخی و فرهنگی و مشاهیر برجسته ای است که از این منطقه برخاسته اند. و گردشگران و مسافران این منطقه شاید از جاذبه های جذاب طبیعت گردی در سبزوار چندان اطلاعی نداشته باشند.
حال آنکه هرچند منطقه غرب خراسان رضوی به طور کل مانند بسیاری از مناطق خراسان دارای اقلیم بیابانی است ، اما در جای جای این منطقه تاریخی ، نواحی ییلاقی و خوش آب و هوای متعددی یافت می شود که برخی از آنها جداً از قابلیت بالایی برای پذیرایی از گردشگران برخوردارند.
کافی است که از شهر سبزوار که به لحاظ آب و هوایی از اقلیم خشکی برخوردار است  حدود 20 کیلومتر به سمت شمال ، جنوب یا شرق حرکت کنیم تا به روستاهای خوش آب و هوا و ییلاقاتی دلکش و فرح بخشی برسیم که گویا در حاشیه کویر مرکزی ایران بهشت هایی از رحمت بی پایان خداوند را به نمایش گذاشته اند.
روستاهای ییلاقی طبس ، سنگ سفید ، بلاش آباد ، دلبر و کراب در شمال ، باغجر ، سلیمانیه و ... در شرق و روستای استاج و منطقه ییلاقی  ششتمد در جنوب نقاط طبیعی جذابی هستند که از هر طرف دارالمومنین سبزوار را در میان خود گرفته اند.
به جز مناطق ییلاقی ذکر شده که در حال حاضر در محدوده سیاسی شهرستان سبزوار قرار دارند ، مناطق دیگری نظیر شهرستان جغتای با آب و هوای کاملاً کوهستانی و ییلاقات متعدد ، جوین با دشتی سرسبز و حاصل خیز که نبض کشاورزی غرب خراسان است ، خوشاب با دره سرسبز یام ، و شهرستان داورزن با منطقه ییلاقی روستای ساروق و کوه و زیارتگاه شملق که یکی از بلندترین کوه های غرب  خراسان رضوی است از دیگر جاذبه های طبیعی منطقه سبزوار بزرگ می باشند.
یکی از عواملی که معمولاً در رویش درختان و سرسبزی محیط طبیعی و شکل گیری مناطق ییلاقی در قلب نواحی خشک و بیابانی ، موثر است وجود رودخانه ها و چشمه های آب است که سرسبزی و طراوت را همراه خود می آورد.
خوشبختانه منطقه سبزوار بزرگ از نعمت وجود چندین رودخانه ، آبشار ، چشمه و برکه برخوردار است که این پدیده های طبیعی علاوه بر اینکه به سرسبزی و رونق کشاورزی در غرب خراسان رضوی یاری رسانیده اند به جاذبه های ارزشمند طبیعت گردی غرب خراسان تبدیل شده اند.
سیدیوسف آزاد  که یکی از پژوهشگران علاقه مند و پرتلاش منطقه سبزوار بزرگ در زمینه مسائل جغرافیایی است ، طی پژوهشی مستند ، به معرفی شماری از رودخانه ها ، برکه ها و آبشارهای زیبا با قابلیت گردشگری در خطه سربداران پرداخته است.
مجله اینترنتی اسرارنامه جهت آشنایی بیشتر مخاطبان خود با جاذبه های اکوتوریستی سبزوار بزرگ ، در این مجال به انتشار بخش هایی از این پژوهش انجام شده توسط سیدیوسف آزاد می پردازد  می پردازد :

رودها و آبشارهای مهم سبزوار با قابلیت گردشگری

نگاه ما به منابع آب در سبزوار بزرگ پرداختن به معضلات ناشی از کمبود آب در ابعاد ملی، منطقه ای و یا محلی نیست بلکه هدف، بررسی جنبه های معنوی و ماهیتی آب به عنوان یک عنصرآرامش دهنده روح وروان و بسترساز فعالیتهای اکوتوریستی می باشد.

 از رودهای مهم شهرستان سبزوار می توان به بفره، ریوند، دلبر، زعفرانیه، دهنه، سلیمانیه، ششتمد ، پادر و گاچ اشاره کرد. 

 نهر بفره :

نهر بفره به طول 33 کیلومتر با شیب متوسط 4/4 درصد از دامنه جنوبی کوه نظرگاه واقع در رشته کوه جغتای سرچشمه می گیرد و از دره شرقی کوه لور سرازیر می شود.

 از غرب روستای کیف و مزرعه باغشت عبور کرده در مسیر خودآبشارهای متعددی را بوجود می آورد که بلندترین آبشار آن 25 متر ارتفاع دارد.

 رودخانه دلبر :

رود دلبر به طول 35 کیلومتر و شیب متوسط 3/2 درصد از دامنه های غربی کوه میمستان  و دامنه های شرقی کوه النگ بید سرچشمه می گیرد. سپس در مسیر جنوب غربی جریان یافته و دره زیبا و مشجر دلبر را بوجود می آورد.

دسترسی به آن از طریق جاده اصلی سبزوار به شاهرود و سبزوار به اسفراین میسر می باشد.

فضای سبز و ییلاقی در حاشیه دره رودخانه زمینه ساز اجرای طرح گردشگری رودخانه دلبر شده که مورد استقبال گردشگران زیادی قرار گرفته است.

رودخانه ششتمد:

رودخانه ششتمد به طول 35 کیلومترو شیب متوسط 4/3 درصد با دبی پایه 20 لیتر در ثانیه ازکوه 2010 متری بنوو در دامنه شمال شرقی کوه شاهزاده ابوالقاسم سرچشمه می گیرد. و از طریق سه جریان زیرزمینی به صورت چشمه های تراوشی به نامهای سرروی ، میان روی و چشمه قربانو تغذیه می شود.

 با احداث یک سد خاکی بر روی این رودخانه ذخیره سازی آب تا اواسط تیرماه امکان پذیرشده است. به دلیل موقعیت مناسب رودخانه ششتمد برای فعالیتهای اکوتوریستی طرح گردشگری سامان پارت در اطراف آن در حال اجراست.

 در محدوده سبزوار بزرگ با آبشارهای زیبایی روبرو می شویم که در مناطق کوهستانی و ییلاقی خودنمایی می کنند و علاقه مندان به طبیعت گردی را به سوی خود جذب می نمایند در اینجا به معرفی برخی از آنها می پردازیم.

 برکه ها

    در برخی از مناطق پای کوهی سبزوار بزرگ به برکه های زیبایی بر می خوریم که حاصل ذوب برف ارتفاعات و خروج آن به صورت چشمه سارها ی متعدد می باشد.

پژوهشگر : سیدیوسف آزاد

منبع : وبلاگ اکوتوریسم سبزوار بزرگ

لازم به ذکر است در پژوهش آقای آزاد به جز رودخانه های ششتمد ، دلبر و بفره درباره آبشارهای بید ، نورآباد ، شملق و برکه های منطقه طبس ، باغجر  و هلاک آباد نیز اشاره شده و در کنار انتشار گزارش های تصویری به ارائه توضیحات مختصری پرداخته شده است.

گفتنی است مجله اینترنتی اسرارنامه هم اکنون برای معرفی هرچه بیشتر رودخانه ها و آبشارهای منطقه سبزوار بزرگ در بخش عکس نامه همین وبسایت به انتشار یک گزارش تصویری پرداخته است که تصاویر این گزارش نیز با همت آقای سیدیوسف آزاد پژوهشگر جغرافیایی غرب خراسان رضوی تهیه شده است.

شما مخاطبان گرامی همینک می توانید برای مشاهده گزارش تصویری مورد ذکر روی اینجا کلیک کنید.

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

دلبری از گردشگران با تفرجگاه دلبر در غرب خراسان رضوی

غارهای سبزوار ، جلوه ای از جذابیت های اکوتوریستی غرب خراسان

نقش کوهستان در توسعه طبیعت گردی منطقه سبزوار