امید برومندی / مجله اینترنتی اسرارنامه:

 

در روزهای هفتصد و یکمین سالگرد قیام سربداران به سر می بریم که خوشبختانه با ماه فرخنده و سراسر جشن شعبان المعظم به ویژه ایام میلاد امام دوازدهم شیعیان، مهدی موعود (عج) مصادف شده است و اتفاقا یکی از ویژگی های بارز نهضت سربداران سبزوار برپایی اولین حکومت مردمی و شیعه 12 امامی با اعتقاد راسخ به اندیشه مهدویت بوده است.

 

هرچند نهضت سربداران از جهات مختلف در تاریخ ایران و حتی در تاریخ جهان اسلام و تشیع حائز اهمیت است، اما متاسفانه تا کنون چنان که باید و شاید به این رویداد مهم توجه نشان داده نشده و حتی در شهر سبزوار به عنوان پایتخت سربداران نیز در یک چنین روزهایی شاهد برپایی برنامه فرهنگی خاصی در ارتباط با سربداران نیستیم و دستگاه های مسئول ظاهرا در غفلت کامل نسبت به این مناسبت مهم فرهنگی و تاریخی سبزوار و خراسان به سر می برند.

 

البته در سال های 93 و 94 با همت شهرداری و شورای شهر در چنین ایامی آیین نمادین استقبال از مهدی موعود که یک میراث فراموش شده از دوران سربداران بود در سبزوار احیا شد و برگزار گردید (منبع1)، (منبع2) ، اما در سال 95 متاسفانه این آیین مجددا به دست فراموشی سپرده شد و امسال هم اینطور که پیداست در هیچ کجای شهر و توسط هیچ دستگاه و نهاد مسئولی عزمی برای ادامه این آیین و گرامیداشت سالروز قیام سربداران وجود ندارد.

 

ناگفته نماند سبزوار در سال 94 و در آستانه هفتصدمین سال قیام سربداران میزبان برپایی کنگره ای بین المللی بود که طی دو روز در دانشگاه حکیم سبزواری برگزار گردید، اما به نظر می رسد این کنگره به جز پوشش رسانه ای مناسبی که درهمان روزهای برگزاری داشت، تا کنون عملاً نتوانسته است تأثیر بلندمدت خود را برجای بگذارد و ظاهرا هیچ یک از بندهای قطعنامه ای که در پایان آن کنگره دو روزه قرائت شد، اکنون با گذشت نزدیک به دو سال، هنوز تحقق پیدا نکرده است.

 

به طور مثال ثبت روزی در تقویم جمهوری اسلامی ایران به نام روز «نهضت سربداران»، وارد کردن مبحثی تحت عنوان معرفی و بررسی جایگاه نهضت سربداران در کتاب های درسی مدارس، اعطای سالانه نشان عالی سربداران، ایجاد جایزه ملی سربداران که همه ساله به محققان، اندیشمندان و آزادیخواهان کشور اعطا شود، نامگذاری یک مکان شهری مناسب در تهران با نام سربداران، ایجاد شهرموزه سربداران، ایجاد شبکه صدا و سیمای سربداران در سبزوار، ایجاد نمادی ویژه برای سربداران توسط وزارت راه و شهرسازی در جوار جاده آسیایی تهران – مشهد که از جنوب شهر سبزوار می گذرد و .... تعدادی از بندهای آن قطعنامه بود، که ظاهرا بلافاصله بعد از پایان کنگره ، به دست فراموشی سپرده شده و این طور که پیداست هیچ پیگیری ای از جانب مسئولان مربوطه (اعم از نمایندگان سبزوار در مجلس، فرماندار و رؤسای ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، میراث فرهنگی، اعضای شورای شهر و شهردار و ...) درزمینه تحقق این موارد صورت نگرفته است. (برای مطالعه متن کامل بیانیه پایانی کنگره سربداران هم اکنون روی اینجا کلیک کنید.)

 

اینک با توجه به وجود چنین ظرفیت های تاریخی و فرهنگی عظیمی در شهر سبزوار، جای سئوال است که چرا مسئولان و دست اندرکاران فرهنگی دیار سربداران واقعا کاری در جهت بهره برداری صحیح از این ظرفیت ها نمی کنند؟

 

به عنوان نمونه، کافی بود تا همان آیین استقبال نمادین از امام زمان(عج) که در ایام نیمه شعبان سال های 93 و 94 به صورت یک کارناوال خیابانی با حضور چندین هزارنفر از مردم سبزوار، برگزار شد ادامه می یافت تا طی چند سال برگزاری، نقاط ضعف برطرف و به نقاط جذابیت برنامه افزوده می گردید و سرانجام مانند مراسم قالی شویان اردهال کاشان به آیینی همه ساله تبدیل می شد که به خاطر جدیت اردهالی ها در برگزاری دقیق و منظم این مراسم، در فهرست میراث معنوی ایران و نیز در فهرست میراث معنوی و فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است، و همه ساله در دومین جمعه مهرماه روز برگزاری این آیین به جذب شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی به این منطقه منجر می شود.(منبع1) ، (منبع2) ، (منبع3)

 

اما متأسفانه مسئولان سبزوار به ویژه در حوزه فرهنگی ظاهراً از آن تفکر دوراندیشانه و همت بلندمدت و کافی برخوردار نبودند تا آیین استقبال نمادین سربداران از امام زمان را که در محتوا و شکل اجرا می توانست هیچ چیزی از مراسمی نظیر قالی شویان اردهال کاشان کم نداشته باشد، همه ساله در ایام سالگرد قیام سربداران(12 یا 25 شعبان) و یا اولین جمعه قبل یا بعد از نیمه شعبان برگزار نمایند و آن را به یکی از روزهای خاص در تقویم فرهنگی و تاریخی سبزوار تبدیل کنند.

 

گفتنی است آیین استقبال نمادین از امام زمان، میراثی است با قدمت حدود هفتصد ساله، که امیران سربداران در زمانی که شهر سبزوار را مقر حکومت خود قرار داده بودند، در روزهای جمعه اسبی سفید را که زین بسته و اماده بود، به همراه یک سوار که  پرچمی سبزرنگ به دست داشت، به مرتفع ترین تپه های اطراف شهر می فرستادند تا چشم به جاده ها بدوزد و اگر احیاناً در آن جمعه نشانه ای از ظهور امام زمان (عج) مشاهده شد، به مردم شهر خبر دهد و خود به استقبال ایشان بشتابد. این آیین نمادین، نشان دهنده اعتقاد دیرینه مردم ناحیه سبزوار به باور مهدویت بوده است که امروزه یکی از باورهای محوری نظام جمهوری اسلامی ایران است و ازهمین رو جای آن دارد که سبزواری ها و به خصوص مسئولان فرهنگی دیار سربداران ، خراسان و البته کشور نسبت به احیای چنین آیین ارزشمندی غفلت نورزند.