اطلاعاتی جدید درباره مدرسه فخریه سبزوار قدیمی ترین مدرسه ایران

امید برومندی / مجله اینترنتی اسرارنامه 
 
مدرسه فخریه سبزوار به قدیمی ترین مدرسه ایران مشهور است. البته شاید قبل از فخریه نیز مدارس دیگری در نقاط دیگری از کشور ساخته شده باشند، اما نکته مهم اینجاست که فخریه سبزوار در طول این 1100 سال گذشته پایدار باقی مانده و در تمام این مدت کاربری آموزشی خود را تا همین حالا حفظ کرده است در حالیکه از مدارس قدیمی دیگر که همسن فخریه سبزوار باشند، هیچ اثری باقی نیست.
 
این ادعایی نیست که فقط شهروندان سبزواری بخواهند از سر تعصب و عرق شهردوستی مطرح کنند، بلکه برای آن منابعی وجود دارد که قابل استنادند. یکی از آن منابع پژوهشی است از استاد محمد کریم پیرنیا پدر معماری سنتی  ایران که  صراحتا گفته است: قدیمی ترین مدرسه که تا بحال چند بار بازسازی شده است مدرسه فخریه سبزوار در شهر شیعه نشین سبزوار می باشد . اصل مدرسه از زمان فخر الدوله دیلمی است. (منبع1) (منبع2)
 
همچنین سایت دانشنامه اسلامی اهل البیت نیز جایگاه مدرسه فخریه را حتی تا قدیمی ترین مدرسه علمی اسلام بالا برده و درباره آن نوشته است:
در سبزوار مدرسه ای بنام فخریه معروف به مدرسه مبارکه کهنه وجود دارد که شاید قدیمی ترین مدرسه علمی در اسلام باشد و این مدرسه ، بزرگانی چون مرحوم طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان تحویل دنیای اسلام داده است . (منبع)
 
با وجود این اهمیت تاریخی، اما مدرسه فخریه چنانکه باید و شاید در سبزوار مورد توجه و رسیدگی مسئولان چه در اداره میراث فرهنگی و چه اوقاف و امور خیریه و چه شهرداری و شورای شهر و چه سایر دستگاه های اداری و متولیان مربوطه قرار نگرفته و در حالیکه می توانست با برند با اهمیت قدیمی ترین مدرسه ایران به موزه تاریخ آموزش و پرورش یا موزه علوم اسلامی  تبدیل شود و در زمره یکی از جاذبه های اصلی گردشگری این منطقه قرار گیرد. اما حالا سالهاست که مانند ساختمانی خسته و فرتوت به حالت نیمه تعطیل در حاشیه یکی از پر رفت و آمدترین خیابان های شهر سبزوار به حال خود رها شده است و گویا بعد از 1100 سال مقاومت بالاخره قرار است در دوره کنونی تخریب و متروکه گردد!
 
حتی خبرنگاران دیار سربداران هم توجهی به این بنای ارزشمند تاریخی نشان نمی دهند و در آرشیو اخبار فرهنگی سبزوار کمتر مطلبی مربوط به فخریه مشاهده می شود. با اینحال علاقه مندان و دوستداران تاریخ و میراث فرهنگی ایران زمین این اثر مهم را فراموش نکرده و هر از گاهی به آن می پردازند. اسرارنامه نیز اگرچه تا کنون چند مرتبه به موضوع مدرسه فخریه پرداخته است (منبع1)،(منبع2) ، (منبع3)  اما به زودی گزارش های جدیدی درباره این بنای دیرپای آموزشی در دیار سربداران تهیه خواهد کرد.
 
اما یکی از جدیدترین توجهات به فخریه مربوط به وبسایت نگاه است که اطلاعات بیشتری نسبت به آنچه تا کنون در فضای اینترنت درباره مدرسه فخریه وجود داشته است را ارائه داده است که در ادامه منتشر می شود:
 
مدرسه فخریه سبزوار
 
مدرسه فخریه سبزوار یا مدرسه کهن سبزوار جزءقدیمی ترین مدارس سبزوار محسوب می شود.در دوره دیلمیان بنیان گزارده شده است.این مدرسه را به این دلیل فخریه گفته اند که موسس آن فخرالدوله حاکم بزرگ دیلمی یا آل بویه بوده است.و جهت شیعیان خراسان این مدرسه را بنا نهاده است.متاسفانه امروزه قسمت عمده این مدرسه در جریان احداث خیابان بیهق تخریب شده است.تنها بخش کوچکی از آن مشتمل بر یک راهرو و چندین حجره باقی مانده است.در حدود سال 1344 متولیان مدرسه با خرید زمین پشت مدرسه اقدام به بازسازی بنا بر مبنای شیوه قدیمی نموده اند.
 
صنیع الدوله در کتاب مطلع الشمس قبل از ویرانی مدرسه درباره موقعیت آن سخن گفته است بنای این مدرسه را از گچ و آجر دانسته است و طول آن25 ذرع و عرضش را 19 ذرع و مشتمل بر حجرات تحتانی و فوقانی دانسته است. 
 
در آن زمان یعنی در زمانی که صنیع الدوله به وصف مدرسه پرداخته است عدد حجرات طول مدرسه را 6 و حجرات عرض آن را 4 و این نهاد آموزشی را دارای 4 سفره قلمداد کرده که در بالای آن ها ایوان می باشد.راه حجرات بالا از 4 زاویه است و اتاق های بالا به هم راه دارد و آثار مرمت در مدرسه نمودار است.
 
فعلاً هیچ کاشی کاری در داخل آن نیست و در خارج سر در مدرسه کاشی به کار برده است کتیبه ای در این کاشی بوده که در انچه باقی مانده و مطلع الشمس به آن اشاره داردکه حکایت از بنیان مدرسه در دوران دیلمی می نماید و سر در مدرسه طاقی وسیع و سقف آن مقرنس از گچ و دیوار های آن با کاشی و آجر ساخته شده است و درب مدرسه رو به مغرب باز می شود.
 
بنا بر آنچه به دست می آید این است که این مدرسه در دولت آل بویه بر پا شده است در حقیقت آن چیزی که امروزه وجود دارد قسمتی از مدرسه گذشته است بنای کنونی مدرسه فخریه زیر بنایی حدود 650 متر دارد و مشتمل بر سر در ورودی ،صحن ،ایوان تعداد 77 حجره یا اتاق مدرس ،کتابخانه و تاسیسات دیگر می باشد.
 
ورودی مدرسه فخریه در ضلع شمالی مدرسه و کنار خیابان بیهق قرار گرفته است و بر ان کمیته ای مربوط به تعمیرات و باز سازی های بنا، در سال 1344 به چشم می خورد در طرفین سر در و ضلع شمالی مدرسه دو راهرو با پوشش ضربی بلند و چهار حجره مربوط به بنای اولیه این نهاد آموزشی قرار گرفته است.
 
حجره های ضلع شرقی و غربی مدرسه دو طبقه و حجره های ضلع جنوبی یک طبقه است مدرسه سرداب مفصلی حدود 300 متر دارد که فعلاً ازآن به عنوان انباری استفاده می شود.
 
 
 
 
نظرت را بنویس
comments

سبزواری ساكن تهران

سلام لطفا از در س اخلاقی كه اخيرا در حسينيه پامنار سبزوار شروع به كار كرده اطلاعاتي كسب كنيد و در سايت خود بگذاريد تا افرادی مثل من كه در سبزوار نيستند نيز استفاده كنند و از اطلاعات دقيق جلسات آن با خبر شوند. چون مي گويند مجلس خوبی است.و اين هم از خبرهای سبزوار است ديگر... تشكر
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما