مهدویت در میان سربداران سبزوار (2)
برای مطالعه قسمت اول هم اکنون روی اینجا کلیک کنید.
قسمت دوم:
اندیشه مهدویت در میان سربداران
سربداران، مردمانی صوفی‌مسلک و اثناعشری بودند که در غرب خراسان بزرگ و در سال 736 قمری به پیروی از تعالیم شیخ‌خلیفه و شیخ‌حسن جوری علیه ظلم و جور حاکمان محلی و بازماندگان دولت ایل‌خانی برخاستند و نزدیک به نیم‌قرن بر غرب خراسان حکم راندند. سربداران، نخستین دولت مردمی بود که با اندیشه شیعی، گرایش‌های صوفیانه و انگیزه زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی4 تشکیل شد و سرمشقی برای قیام‌های بعد از خود گردید.
قیام سربداران در خراسان آغاز و استمرار یافت و در همان‌جا به خاموشی گرایید. جغرافی‌نگاران اسلامی، خراسان را سرزمینی می‌دانند که از شمال تا رود جیحون، از جنوب تا سیستان، از شرق تا غزنه، بدخشان و بامیان و از غرب تا گرگان و بسطام گسترده بوده است.[1] این سرزمین سه شهر مهم هرات در شرق، نیشابور در غرب و مرو در شمال[2] را شامل می‌شده است. نقش اجتماعی، سیاسی، علمی و فرهنگی خراسان در بین دیگر ممالک اسلامی به اندازه‌ای مهم و تأثیرگذار بوده که در همه حادثه‌های تاریخی و اجتماعی نامی از خراسان و خراسانیان را می‌توان یافت. آغاز کار بیشتر حکومت‌ها بعد از بنی‌امیه از ماوراءالنهر و خراسان بوده است. آن‌گاه که مغولان وارد ممالک اسلامی شدند، بعد از شهرهای ماوراءالنهر، خراسانیان اولین قربانیان این یورش بودند و نیشابور سمبل ویرانی، قتل و غارت مغول‌ها شد.
هلاکوخان که قصد تشکیل دولت ایل‌خانی را داشت، کشورگشایی خویش را از خراسان آغاز و پایه‌های قدرت خود را در این سرزمین استوار کرد. دولت ایل‌خانیان با مرگ آخرین خان مغول، ابوسعید ایل‌خانی، در خراسان به پایان رسید و با ظهور دولت سربداری از میان رفت.
ظهور دولتی مردمی با شیوه و ایدئولوژی منحصربه‌فرد، از مهم‌ترین حادثه‌های تاریخی خراسان به‌شمار می‌آید. این قیام به‌دلیل ویژگی‌هایش توجه محققان و تاریخ‌نگاران را به خود جلب کرده است؛ هرچند آنان به جنبه‌های مردمی و انقلابی آن بیشتر توجه کرده‌اند، به دیگر جنبه‌های آن نپرداخته‌اند. به همین دلیل، می‌شاید که به دیگر مؤلفه‌های این قیام از جمله نقش اندیشه مهدویت، در ظهور و استمرار سربداران نیز توجه نمود.
ادامه دارد ...
نویسنده: رسول رضوی
منبع: پایگاه اطلاع رسانی موسسه آینده روشن (پژوهشکده مهدویت)
کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید:
نهضت سربداران سبزوار نخستین تکاپوی ایرانیان در قبال تسلط بی منازعه قوم مغول
نظرت را بنویس
مفتح
یکی از از ویژگی های بارز سربداران شیعی گری آنها بوده اما با یک تفاوت معنا دار با سلسله ی صفویه که همه این سلسله را ادامه دهنده راه سربداران می دانند و این نکته می باشد که در دولت سربداران از افراط گری مفرطی که در حکومت صفویه نسبت به برادران اهل تسنن بود خبری نیست و در اوج قدرت سربداران این امیران سربداری تلاش کرده اند با تعامل و میانه روی در کنار سکه های 12 امامی از سکه هایی با طرح های اهل تسنن غافل نشوند این رویه شاید در کوتاه مدت برای خود دولت سربداران خیلی خوشایند نبود ولی در دراز مدت نشان داد بهترین رویه برای زمامداران ایران تعامل مذهبی می باشد و در این خصوص دکتر شریعتی از تشیع سربداری یا سرخ و تشیع صفوی یا سیاه نام می برد چرا که رویه غلط و افراطی صفویه باعث اختلاف شدید بین مذاهب اسلامی نه تنها در ایران بلکه باعث رقابت و ستیز چندین ساله بین دولتهای ایران و عثمانی گردد که متقابلا سود این دعواهای مذهبی را اروپای آن زمان بردند و در خلال جنگ بین این دو کشور به باسازی خودشان پرداختند و شاهد این مدعا جنگ جهانی اول بود که به چه راحتی امپراتوری عثمانی متلاشی شد و یا در جنگ دوم جهانی این هیچ مقاومتی نتوانست در مقابل نیروهای اروپای داشته باشند
