آداب و رسوم ماه رمضان در مناطق مختلف ایران(2) / روزه داران سبزواری غذای اصلی خود را در سحر می خورند
برای مطالعه قسمت اول این مطلب هم اکنون روی اینجا کلیک کنید.
قسمت دوم
«تَرَک» و «فِرِنی» بر سر سفره افطار گلستانیها
«تَرَک» و «فِرِنی» خاص مردم گرگان در ماه رمضان است و در مراسم افطار خانوادگی معمولاً انواع غذاهای رایج مانند مسقطی، کتلت، آبگوشت، فرنی، خرما، سبزی، حلوا، آش، سوپ، نانروغنی و شیرینیهایی مثل گوشفیل و نان پنجهای، نان کنجدی و قطاب و زولبیا بامیه بر سر سفره وجود دارد که به سلیقه خانواده استفاده میشود.
نانروغنی یکی از طعامهای پرمصرف در ماه مبارک است که با افزوده شدن روغن، کنجد و سیاهدانه به نانهای بربری درست میشود. جگر خوری بعد از افطار نیز برای گرگانیها سنت دیرینهای است که بر اساس نسخهای خطی قدمت آن به قاجار مربوط میشود.
یکی از اقوامی که حضوری پررنگ در گلستان داشته و رسوم آنها با سنتهای مردم این منطقه گرهخورده است قوم سیستانی است. خوراک مردم سیستانی در ایام ماه مبارک رمضان غذاهای آبدار منطقه ازجمله آبگوشت محلی و کشک زرد سیستانی است که در وقت افطار رمضان پخت و مصرف این غذا به اوج خود میرسد.
ترکمنها بیشتر برای افطار سوپ، بورک (شبیه به پیراشکی) میپزند و غذای سحر بیشتر ترکمنها چکدرمه است. شیرینیهای مخصوص این ماه ترکمنها نیز بیشتر بیمشه و قاتلمه است.
پخت «رشتهخشکار» در گیلان
در ماه مبارک رمضان نیز «رشتهخشکار»، «شامی» و «شلهقلمکار» سه جزو جداییناپذیر از سفرههای افطار گیلانیها است که تهیه هرکدام سبک و سیاقی خاص خود دارد.
رشتهخشکار از دو محصول رشته و خشکار تشکیلشده که معمولاً بهصورت پیوسته نامبرده میشود. «رشته» همان ترکیب آرد و برنج و آب و شیر بهتنهایی است که روی سینی مسی ریخته میشود و «خشکار» به رشته میانپر میگویند.
یکی دیگر از خوراکیهای مخصوص ماه رمضان که زینتبخش سفرههای افطار است، «شامی» نام دارد. این غذا که همراه با پنیر و سبزیخوردن سرو میشود، جایگاه ویژهای بر سر سفرههای افطار مردم گیلان دارد.
آش «شلهقلمکار» که در برخی مناطق گیلان بهویژه شرق استان به نام آش «فاطمه زهرا» نامیده میشود نیز یکی دیگر از خوراکیهای محبوب گیلان در ماه مبارک رمضان است. ترکیبی از گوشت، سبزیها، انواع حبوبات و برنج است، طرفداران زیادی داشته و همزمان با ماه مبارک رمضان عرضه آن در اکثر مغازهها رونق زیادی میگیرد.
«کاسمسا» سنت لرستانیها در رمضان
از آدابورسوم معمول در سراسر لرستان در ماه مبارک رمضان پختن حلوای شب بیست و یکم است که معمولاً در همه شهرستانهای استان پخته میشود و در مراسم احیا و دیگر مراسمهای مختص به ۲۱ رمضان در میان مردم توزیع میشود.
در شب ۲۱ ماه رمضان در بروجرد نیز انواع حلواجات اعم از حلوا ارده، ارده شیره، حلوا مغزی، حلوا شکری، ترحلوا پخته میشود. حلوای پختهشده در شهرستان بروجرد که به «ترحلوا» موسوم است از آدابورسومی است که هنوز پابرجاست.
یکی از آداب کهن لرستان که هنوز نیز در برخی نقاط استان اجرا میشود سنت «کاسمسا» است، مطابق این سنت هر خانوادهای مقداری از غذای افطار خود را برای همسایگان میبرند.
سفره افطار ماه رمضان مردم لرستان از غذاهای محلی سبک نیز خالی نیست، سوپ «کشکینه» ازجمله غذاهای مقوی است که در فصول مختلف بهویژه زمستان مورداستفاده قرار میگیرد. «برساق» از شیرینیهای ویژه تاریخ لرستان است که از آرد، شیر، شکر و برخی افزودنیها از گیاهان بومی و طبیعی درست میشود و سهم بزرگی از سفره افطاری مردم این دیار دارد.
سفره پررونق مازندرانی در رمضان
شیر آش، راغون دشو، شکر پلا، اوحلوا، آش ساک، کوکو، شامی سبزی، تخممرغ و برنج و در قدیم نیز قرقناق از غذاهای محلی مازندران در ماه رمضان بود که اعتقاد داشتند خوردن این غذاها در طول روز مانع گرسنگی و ضعف میشود
قدیم در مازندران رسم بود افرادی که فرزند پسر میخواستند نذر میکردند که در طول ماه مبارک رمضان مردم را برای خوردن سحری بیدار کنند، به این صورت که یک پیت حلبی خالی به گردن خود میآویختند و با چوب به آن ضربه میزدند تا مردم برای سحری بیدار شوند که البته این رسمها هماکنون از بین رفته است
برپایی سفرههای مهربانی و تعزیهخوانی از آیینهای رمضانی مردمان بخش کجور مازندران در دامنههای البرز بلند است که همزمان با ماه مبارک رمضان با شور و حال خاصی در روستاهای مختلف برگزار میشود.
برگزاری آیین «الم ترانی» در مرکزی
در سینقان و خاوه استان مرکزی نیز به شبهای سیزده تا ۱۵ رمضان، «شبهای نیمه» گویند. در این شبها در سینقان پسربچههای کوچک در گروههای دهنفری در مرکز روستا جمع شده بعد از افطار در کوچهها به راه افتاده و با خواندن اشعاری آجیل (نخودچی، کشمش، نقل، نبات و ...) جمع میکردند؛ به اعتقاد مردم این منطقه، این کار شگون دارد.
سنت دیرینه «اهو اهو» یکی دیگر از آداب متداول در استان مرکزی است که شامگاه چهاردهم ماه رمضان شب تولد امام حسن(ع) در روستای خورهه از توابع شهرستان محلات برگزار می شود.
آیین الم ترانی ازجمله مراسم سنتی و مذهبی کهنی است که در ماه مبارک رمضان در شهرستان ساوه برگزار میشود. این مراسم در شبهای پایانی ماه مبارک رمضان بهویژه آخرین چهارشنبه این ماه بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء توسط عدهای از جوانان و نوجوانان ساوجی برگزار میشود. شرکتکنندگان در این آیین که تعدادشان به حدود ۱۰ نفر میرسد با اجتماع در مقابل خانههای خویشان و همسایگان به اجرای این برنامه میپردازند.
مراسم «علم شمشیری» در هرمزگان
مردم شهرستان میناب نیز علاوه بر هشتم و نهم ذیحجه، شبهای ۲۶ و ۲۷ ماه مبارک رمضان را عید مردگان میگویند. شبهای ۲۶ رمضان و هشت ذیحجه را برای کسانی که در سالهای گذشته فوتشدهاند و شبهای ۲۷ رمضان و نهم ذیحجه را برای تازه درگذشتگان غذا تهیهکرده و خیرات میکنند.
در شهرستان میناب، یکشب قبل از شهادت امام علی(ع)، خانوادههایی که نذر دارند، خمیر آماده کرده و نان میپزند؛ افراد مریض از این نان میخورند و در صورت شفا یافتن، سال آینده وسایل انجام این مراسم را تدارک میبینند.
در نوزدهم ماه رمضان مراسم «علم شمشیری» که از قدمتی ۹۰۰ ساله برخوردار است در این جزیره برگزار میشود؛ در این مراسم شیعیان جزیره قشم علم شمشیری را با پای پیاده از شهر قشم به روستای حمیری میبرند و تا قبل از اذان مغرب به شهر برمیگردانند.
در شبهای قدر، مردم اعمال وارد و تأکید شده را انجام میدهند و مخصوصاً دعای «جوشن کبیر» که به «دعای ۱۰۰ بند» معروف است را میخوانند. آنان با خود نخی همراه دارند که با خواندن هر بند از دعای جوشن کبیر یک گره به آن میزنند و در مکانی نگهداری میکنند. هرمزگانیها معتقدند اگر این نخ ۱۰۰ بند را همراه داشته باشند یا در خانه خود نگهداری کنند آن سال با مشکلی مواجه نخواهند شد.
روزه قلاغی تمرین روزهداری کودکان همدانی
مردم همدان به روزه نیمهروز و روزهای که در آن بچهها از هنگام سحر تا اذان ظهر روزه خود را نخورند، روزه قلاغی میگویند که ازجمله آئینهای پابرجای مردم این استان است.
مطابق سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد که این افطاری شامل چند قرص نان، گرده دوزرده، برنج، روغن حیوانی، یک عدد مرغ و یا ماهی، سیب سرخ، شیرینی، انگشتپیچ و میوههای فصل است و پسازاینکه افطاری از سوی داماد به خانه عروس برده شد، خانواده عروس نیز در شبهای آینده، خانواده داماد را برای صرف افطاری به منزل خود دعوت میکنند.
اگر در روز عید فطر گذرتان به همدان بیفتد، تقریباً از تمام خانههای شهر بوی آش رشتهترشی را حس میکنید، آشی که به اعتقاد مردم، بعد از یک ماه روزهداری، خوردن آن دستگاه گوارشی را جلا میدهد.
«روضه قنبر» یزدیها در ماه مبارک رمضان
روضه قنبر در ایام ماه مبارک رمضان از روز نوزدهم تا شب بیست و هفتم ماه رمضان، خوانده میشود و این روضه بیشتر ویژه زنان است که نذری دادن و طلب حاجت در این چند روز مرسوم است و این مراسم اغلب در خانهها برگزار میشود.
برگزاری روضه قنبر، نماد ضربت خوردن مولای متقیان است و با آداب خاصی توسط زنان برگزار میشد و هنوز هم در محلههای قدیمی یزد این آیین برگزار میشود.
اما یزدیها نیز مانند دیگر مردم نقاط مختلف کشور، خوراکیهای خاصی برای سفرههای سحر و افطار خود دارند و اغلب افطاریها را سبک اما بنا به ذائقه با خوراکیهای شیرین مثل آبجوش نبات، حلوای برنج یا همان شلهزرد، باقلوا، خرما و ... میل میکنند و وعده شام را نیز با غذاهای بهاصطلاح نانی سپری میکنند و آش بهویژه آش گندم، آبگوشت، گوشت نخود و ... غذای غالب سفرههای افطار است.
منبع: مهر
نظرت را بنویس