تخریب گلدسته تازه مرمت شده مسجد افتخاری به عنوان یکی از مساجد معروف و قدیمی سبزوار، خبر تأسف باری است که این روزها از حوزه میراث فرهنگی دیار سربداران به گوش می رسد و قطعاً دل هر یک از شهروندان فرهیخته سبزواری را که با ارزش و اهمیت میراث فرهنگی برای یک شهر و کشور آشنا هستند، از بی تدبیری برخی مسئولان ناخلف سبزواری در دوران روی کار بودن، دولت تدبیر و امید، به درد می آورد.
همین موضوع بهانه ای شد برای نوشتن تحلیل زیر در مجله اینترنتی اسرارنامه، بدین امید که از پس این بسیار نوشتن ها و یادآوری ها، سرانجام نگاه مسئولان مربوطه به صورت عملی به سوی مسئله مهم حفظ ، احیا و معرفی ابنیه تاریخی دیار سربداران جلب شود:
کهن شهر سبزوار به واسطه برخورداری از قدمت فرهنگی و تمدنی چندهزارساله که در برخی منابع حتی تا 12 هزارسال سابقه تمدنی نیز تخمین زده شده است (منبع) به مرور زمان، به گنجینه ای طبیعی و ناب از میراث گرانبهای تاریخی و فرهنگی در گستره ایران زمین تبدیل شده که از هر عصر و دوره تاریخی ایران یادگاری در این شهر برجای مانده است.
از آثار کشف شده متعلق به تمدن سبزوار در عصر مفرغ در محل تپه دامغانی (منبع) تا رزمگاه رستم و سهراب قهرمانان اسطوره ای شاهنامه (منبع1) ، (منبع2) ، تا آتشکده آذربرزین مهر در نزدیکی سبزوار درناحیه تاریخی ریوند (رئونت)(منبع1) ، (منبع2) که همه این آثار مربوط به دوره قبل از اسلام است، تا آثاری مربوط به بعد از ورود اسلام به ایران نظیر، مسجد پامنار که در اولین قرن های ورود اسلام به سبزوار احداث شده (منبع) ، مدرسه فخریه از عصر دیلمیان به عنوان قدیمی ترین مدرسه برجای مانده درایران،(منبع1)، (منبع2) مناره خسروجرد به عنوان بلندترین بنای تاریخی خراسان از عصر سلجوقیان (منبع)، مسجد جامع (منبع1) ، (منبع2)و مصلی تاریخی از عصر سربداران (منبع) ،
و ده ها مسجد، کاروانسرا، مدرسه، آب انبار، امام زاده، آرامگاه بزرگان، بازارچه سنتی، خانه های تاریخی و ...از دوره های صفویان، قاجاریه، پهلوی و ... این شهر را حقیقتا به موزه ای دیدنی و به شهر دیرینه های پایدار تبدیل کرده اند که هر گاه مدیریت مدبرانه ای روی این آثار انجام شود و به احیا و معرفی آنان پرداخته شود، این شهر بدون شک می تواند همپای شهرهای دیگری نظیر یزد و کاشان و کرمان به یکی از کانون های جذب گردشگران داخلی و خارجی در ایران تبدیل شود.

اما متأسفانه به نظر می رسد اداراتی نظیر میراث فرهنگی و اوقاف و امور خیریه سبزوار که مسئولیت اکثر بناهای تاریخی و فرهنگی این شهر را برعهده دارند، در چند دهه اخیر معمولا ضعیف ترین عملکرد را در سبزوار داشته اند و اغلب توسط مدیرانی اداره شده اند که انگار بدون داشتن هیچ طرح و برنامه سازنده و بلندمدتی برای میراث فرهنگی مردم سبزوار، تنها مسئولیت خود را آرام و بلکه راکد نگاه داشتن اوضاع می دانسته اند. که اگر چنین نبود، باید خیلی زودتر از این ها، تکلیف آرامگاه بقراط برای تبدیل شدن به موزه تاریخ پزشکی در سبزوار مشخص می شد و بالاخره این موزه کوچک به بهره برداری می رسید، و کاروانسرای تاریخی حاج عبدالصانع معروف به کاروانسرای عرب ها با وجود سرمایه گذار بخش خصوصی باید تا به حال به یک مجتمع فرهنگی و گردشگری در غرب خراسان تبدیل می شد و بدتر از همه اینکه این روزها نباید شاهد تخریب گلدسته زیبای مسجد افتخاری  می بودیم که گفته می شود چندی قبل توسط مرمت کاران و کاشیکاران خبره بازسازی شده بود!

هر چند مسجد افتخاری طبق اطلاعات نگارنده این یادداشت از مساجد بسیار قدیمی سبزوار محسوب نمی شود و از ابنیه دوره معاصر است، اما به هرحال به عنوان مسجد معروفی که چند دهه از احداث آن در یکی از خیابان های مرکزی شهر می گذرد، حالا برای خود حرمت و اعتباری پیدا کرده  و تخریب گلدسته آن، آن هم گلدسته ای که به تازگی با صرف هزینه بیت المال و با هنر کاشی کاران خبره مرمت شده است، اقدام غیرمسئولانه ای است! و اگر این موضوع را درکنار بقیه اهمال ها و غفلت های صورت گرفته در حوزه میراث فرهنگی سبزوار نظیر تخریب چندین خانه تاریخی در سال های اخیر، تأخیر بیش از حد در به ثمر رساندن موزه تاریخ طب در محل آرامگاه بقراط، تأخیر در راه اندازی مجتمع اقامتی و پذیرایی در محل کاروانسرای تاریخی حاج عبدالصانع(عرب ها)، بلا استفاده و متروک باقی ماندن مصلی تاریخی سبزوار ، تخریب گنبد و بخش هایی از سقف آرامگاه حکیم حاج ملاهادی سبزواری ، تغییر ناصحیح کاربری در برخی ابنیه قدیمی نظیر تبدیل هتل شهرداری سابق به ساختمان اداری شورای شهر و تغییر غیراصولی و غیرکارشناسی در نمای برخی ابنیه تاریخی نظیر انتخاب نمای سنگی برای سفره خانه قیصریه که چنین نمایی هیچ شباهتی به مصالح رایج در معماری سنتی سبزوار ندارد و ....قرار دهیم، بی درنگ پی خواهیم برد ، شهر دیرینه های پایدار در سال های اخیر همواره از ضعفی اساسی در حوزه مدیریت میراث فرهنگی و گردشگری رنج برده است و نه تنها میراث فرهنگی ارزشمند آن معرفی نشده بلکه، رو به تخریب و ویرانی گذارده و اصلا معلوم نیست در چنین شرایطی وجود اداره ای نظیر میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری چه ضرورتی دارد؟

این در حالی است که در چنین شهری با چنین پیشینه طولانی و میراث ارزشمند فرهنگی و تاریخی اداراتی نظیر میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری و نیز اوقاف و امور خیریه که متولی بسیاری از بناهای تاریخی سبزوار است، بایدهمواره به دست مدیرانی با تجربه و کاردان اداره شوند و در زمره پویاترین دستگاه های دولتی دیار سربداران قرار گیرند، تا شاید بتوانند از مسیر احیا و معرفی صحیح میراث فراموش شده فرهنگی این شهر زمینه توسعه گردشگری را در غرب خراسان رضوی به وجود بیاورند ودر کنار کلانشهر مشهد مقدس، سبزوار را درجایگاه واقعی خود به عنوان یکی از کانون های اصلی جذب گردشگران داخلی و خارجی قرار دهند تا به دنبال آن اهداف اصلی تری نظیر اشتغال زایی و کسب درآمد بیشتر برای مردم بومی سبزوار و بازشناسی و صدور فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی از قلب این شهر تاریخی به اقصی نقاط ایران و جهان به خوبی انجام پذیرد.

اینک اما در فقدان چنین مدیریت مدبرانه ای بر میراث فرهنگی دیار سربداران، شهروندان سبزواری نگرانند که مبادا پس از تخریب گلدسته مسجد افتخاری، در آینده خبرهای بیشتری از تخریب عمدی یا غیرعمدی سایر ابنیه تاریخی و فرهنگی شهرشان بشنوند و شاهد از بین رفتن سرمایه های ملی تاریخی و فرهنگی در شهر و دیار خود باشند!

به راستی اگر این روند بی احترامی و بی اعتنایی به ابنیه با ارزش تاریخی و فرهنگی سبزوار رواج و ادامه یابد، آیا در آینده  باز هم می توانیم از این شهر به عنوان شهر دیرینه های پایدار یاد کنیم؟

طبق اطلاعات مندرج درمنابع تاریخی یکی از اسامی قدیم ناحیه وسیعی در غرب خراسان در دوران پیش از اسلام که شامل شهرستان های امروزی سبزوار، نیشابور و داورزن می شده است ریوند(رئونت) به معنای دارنده شکوه و جلال بوده است (منبع) که هم اکنون نیز روستایی به نام ریوند مابین سبزوار و داورزن موجود است. اینک آیا با این روند تخریب و بی اعتنایی به میراث فرهنگی سبزوار آیندگان خواهند توانست اثری از آثار آن شکوه و جلال رئونتی را دراین ناحیه از جغرافیای ایران مشاهده نمایند؟

در ادامه نگاهی می اندازیم به مطلب انتقادی منتشر شده در پایگاه خبری تحلیلی عصر سبزوار که با تیتر معنادار «میراث ناماندگار!»، موضوع تخریب گلدسته مسجد افتخاری را مورد توجه قرار داده است:

میراث ناماندگار!!!

گلدسته زیبای مسجد افتخاری که چندی قبل توسط مرمت کاران و کاشیکاران خبره بازسازی شده بود ، قطع و کاملا نابود شد.
ضمن تبریک به ریاست محترم اداره میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار پیشنهاد می شود جهت رفع مشکل نشست زمین در ضلع جنوبی مسجد جامع ، کل مجموعه را تخریب و خاک برداری کرده و با مشارکت سرمایه گذاران و وجود موقعیت خوب ، یک مجموعه تجاری در چند طبقه بسازیم و همچنین منار خسرو گرد که با درایت آن سازمان محترم به قلیان کده تبدیل شده و مردم به راحتی داخل این بنای ۷۰۰ ساله تردد می کنن را نیز به شرکت پیمانکاری . . . واگذار نموده تا یک آلاچیق زیبا به سبک الاچیق های باغ ایرانی به جای منار ساخته شود. لازم به ذکر است که مصلای قدیم سبزوار نیاز به طرح و تخریب ندارد چون با رویه فعلی آن محل به زودی مخروبه خواهد شد و به زحمت و هزینه حضرات احتیاجی نیست!!!

منبع: عصر سبزوار

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

آرامگاه حکیم سبزواری فیلسوف بزرگ شرق در حالت تخریب